1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

CHo’g’lanish lampalari
. Bu yorug’lik byeruvchi hamda issiqlik 
tarqatuvchi manbadir. YOrug’lik enyergiyasi vol’fram o’rama mayda 
simlardan elektr toki o’tganda cho’g’lanishidan hosil bo’ladi. Vol’fram 
sarflaiishini kamaytirish maqsadida lampaning ichi inyert gazlar, ya’ni 
argon va azot, kripton, ksenonli aralashmalar bilan to’ldiriladi. SHunda 
spiral tempyeraturasi 2900°S ga etadi. 
CHo’g’lanish lampalarining xaraktyerli tomoni, unda tok kuchi 
belgisining bo’lishi, yorug’lik oqimini unumli yoritib berishi, xizmat qilish 
vaqti va elektr quvvati bilan belgalanadi. Gigienik tomondan uning 
yorug’lik mash’alini yo’naltirishi va unumli yoritishi ahamiyatlidir. 
YOrug’lik oqimi lampa ichidagi spiral simning elektr kuchini olishiga 
va cho’g’langan spiral tempyeraturasiga bog’liqdir. CHo’g’lanish 
lampalarining yorug’lik berishi taxminan 13-19,5 LM/VT ga teng. 
Lampalarning yaroqli muddati 1000 soatga teng. Lampalarning juda 
yaraqlab yonishi ko’z funkciyasini ishdan chiqaradi. SHuning uchun ham 
lampalar oq sutli oynalardan tayyorlanadi, shunda yorug’lik ko’zni 
olmaydi. 
LYUMINESCENT LAMPALAR 

---

381
Bu lampalar elektr tokini iqtisod qiladi va yorug’lik tarqatish jihatidan 
tabiiy yorug’likka yaqin turadi. Lyuminescent lampalarning cho’g’lanish 
lampalaridan afzal tomoni, ularning spektral nurlari ko’zni charchatmaydi. 
Lyuminescent lampalarning yoritish darajasi cho’g’lanish lampalarinikidan 
pastroq bo’lib, 3000 dan 9000 NT ga teng. Lyuminescent lampalardan 
yorug’lik yoyilib tarqaladi, ko’zni qamashtirmaydi. Lampa ichidan gaz 
orqali o’tadigan elektr toki uzilib-uzilib oqib o’tadi, bunday pul’saciyani 
ko’z goh ilg’aydi, goho ilg’amaydi. Pul’saciya alomatlari sezilarli 
bo’lganda ko’z charchashi kuzatiladi. 
SHuning uchun sun’iy yoritish usullariga quyidagi talablar qo’yiladi: 
a) yoritish uchun o’rnatilgan lampalarning yoritish shu’lasi ko’zni 
charchatmasligi kerak; 
b) YOritish oqish doim bab-baravar bo’lishini ta’minlash kerak; 
v) Kuchli shu’la ko’zni zo’riqtirishi mumkinligini hisobga olish 
kerak; 
Sun’iy yoritishning sifati ko’p jihatdan yoritish armaturalariga va 
ularni ishlata bilishga bog’liq. Masalan, lampalar shu’lasi ko’zga ziyon 
qilmasligi uchun yoritgachlar ustiga o’rnatiladigan yorug’lik qaytargich 
burchagini to’g’ri o’rnatish kerak. YOritgichning himoya burchagi, 
lampaning cho’g’langan tanasidan o’tadigan to’g’ri gorizontal chiziq 
cho’g’langan tana nuqtasi bilan kesilganda hosil bo’ladigan burchakdir. 
YOritish asboblari - asosan yoritish manbalaridan va armaturadan 
iborat. YOritish armaturalarining vazifasi yorug’lik oqimini to’g’ri 
yo’naltirishdir. YOritish asboblari hamma joyni yoki xonalarni yoritishga 
mo’ljallangan bo’lishi mumkin. YOritish uskunalari shipga, devorga, pol 
ustiga, tik asosga o’rnatilishi (torshyer) mumkin. 
Turli binolarni loyihalashda sun’iy yoritishning gigienik normalari va 
sanitariya qoidalari nazarda tutiladi. 

---

382
Sanitariya normalari va qoidalari «Sun’iy yoritish» jamoa korxonalari 
binolari, ishxonalar uchun maxsus yoritish uskunalari uch guruh ishlarni 
bajarish uchun mo’ljallanadi. Bular to’g’risida yuqorida zikr qilinganidek 
yoritish nrrmalari, jumladan xonalar, yotoqxonalar, mehmonxonalarning 
nomyerli xonalari, uxlash xonalari uchun o’rtacha yoritilish 75 lyuksdan 
kam bo’lmaydi, ovqat tayyorlanadigan oshxonalarda 100 LK, yo’lakxona - 
50 LK va hojatxonalarda 30 LK yorug’lik bo’ladi. 
Opyeraciya oldi xonasi, jarohatlar bog’lanadigan xona, reanimaciya 
xonalari cho’g’langan lampalar yorug’ligi bilan 150 LK da yoritiladi, 
vrachlar xonasida - 100 LK, opyeraciya maydoni 3000 LK yorug’lik bilan 
yoritiladi. 
Kechalari odamlarning yurishi uchun engillik tug’dirish maqsadida 
ko’chalar, maydonlar, bog’lar, dam olish joylari ham sun’iy yoritlishi 
kerak.