1. Quraminda alkolid saqlawshi da’rilik o’simlikler. Alkaloidlar dıńxromotografiyalıq analizi

2. Alkaloidlar dıńxromotografiyalıq analizi. Alkaloid saqlawshı ósimliklerdiń hám alkaloidlardı analiz etiwde xromotografiyalıq usıllardıń hámme túrleri (adsorbtsion, ion almaslaw, bóliwleniw (ıdıraw) hám basqalar) keń kólemde qollanıladı. Bul usıllardan alkaloidli ajıratpada qansha hám qanday birikpelar (shinligini anıqlawda, yaǵnıy identifikaciya etiwde) bar ekenligi, alkaloidlar jıyındısınan ayırımların ajıratıp alıwda hámde olardıń muǵdarın anıqlawda paydalanıladı. Ósimlikler quramında qansha (san tárepinen, muǵdarı emes) alkaloidlar bar ekenligi hám olardı shamalıq shinligini anıqlawda (identifikaciya etiwde) xromotografiyalıq analiz usıllarınan qaǵazda hám juqa qabatda ótkeriletuǵın bóliwleniw xromotografiyalıq usılları oǵırı qolay keledi. Xromotografiyalıq analiz etiw ushın áwele ónimnen tiyisli ajıratılǵan qarjı tayarlanadı. Onıń ushın maydalanǵan mahsudotdan 1 g alıp, 100 ml kólemli kolbaǵa solinadi, ústine xlorid Kislatanıń 1 % li eritpesinen 25 ml quyıp, waqıt-
waqıtta shayqatib turǵan halda bir saat dawamında quyıp qóyıladı yamasa qaynab
turǵan suw monshası ústinde 5 minut qizdiriladi, keyininen onı sovitib, paxta arqalı 100 ml kólemli bóliwshi voronkaga filtrlenedi. Filtratda alkaloidlar duz kórinisinde boladı. Keyin ajıratılǵan qarjı fenolftalein boyınsha sıltılı jaǵdayǵa ótgunsha filtratga ammoniy gidroksidinıń kontsentrik eritpesinen tamshılap qosıladı hám tiykar holiga ótken alkaloidlar 5 ml xloroform menen shayqatib ajıratıp alınadı. Sol ajıratılǵan qarjı xromotografiyalıq analiz ushın isletiledi.
Xromotografiyalıqqaǵazınıń (uzınlıǵı 30 -40 sm, eni 12 sm) «start» sızıǵına (tómengi shetiden 2-3 sm bálentliginde) kapillyar naysha yamasa arnawlı dári tamızǵısh járdeminde tayarlanǵan ajıratpadan 0,1 ml tamızıladı hámde alkaloidlardıń «guwa» eritpelarinen bir- birinen 2 sm aralıqda tamızıladı (tamızılǵandaqdıń diametri 5 mm den úlken bolmawı kerek). Tamızılǵan ajıratpa hám «guwa» eritpelarqurıǵannan keyin xromotografiyalıq qaǵaz bir sutka aldın n-butenol-sirke Kislata-suw qospası (5:1:4 qatnasda) qoyıp qoyılǵan xromotografiyalıq kameraǵa jaylastırıp (qaǵazdıń tómengi sheti 5 mm qa suyıqlıqka túsip ttuqımı kerek), 14-15 saat dawamında xromatografiya ótkeriledi (xromotografiyalıq kameranıń qappaǵi jabıq xalında boladı). Kórsetilgen waqıt ótkennen keyin, xromatogramma kameradan alınadı, qurıtıladı hám oǵan Dragendorf reaktivi púrkeledi. Nátiyjede ajıratpadaǵı alkaloidlar hám «guwa» alkaloidlar sarı fonda sarǵalaq (toq sarı) daqlarkórinisinde kórinedi. Daqlardıń Rf anıqlanadı hám ajıratpadaǵı hámde «guwa» alkaloidlardıń Rf ni salıstırıp kórip, ósimlik ajıratpasında qanday alkaloidlar bar ekenligi tuwrısında juwmaq shiǵarıladı.