1. Quraminda alkolid saqlawshi da’rilik o’simlikler. Alkaloidlar dıńxromotografiyalıq analizi

Ximiyalıq quramı. Belladonna bargida 0, 7%, túbirinde bolsa 1, 3% alkaloidlar

boladı. Tiykarǵı alkaloidi giostsiamin bolıp, skopolamin hám basqa alkaloidlar, hám de kumarin glikozid - metileskuletin bar. Isletiliwi. Belladonna preparatlari as qazan - ishek keselliklerinde awrıw qaldıratuǵın retinde isletiledi. Bargi antiasmatik preparatlar (astmatol, astmatin) quramına kirip, bronxial astma keselliginde isletiledi. Túbiri bolsa “Karbella” tabletkasi quramına kirip, parkinson keselliginde qollanıladı. Giostsiamin alkaloidi “Aeron” tabletkasi quramına kirip teńiz keselliginde isletiledi.

4. Òzbekistanda alkoloid saqlawshi òsimlik turleri.
a) Japiraģinda alkoloid saqlawshi Mińdiwana - Folia Hyoseymi. Shańaraǵı. Ituzumdoshlar – Solanaceae. Eki jıllıq, sertuk, badbo'y ot ósimlik. Ósimlik birinshi jıl tek túbiroldi topbarglar payda etedi. Túbiroldi japıraqları bandli, cho'ziq - máyeksimon, tereń patsimon bólekli boladı. Ekinshi jılı poya ósip shıǵadı. Poyasi shoxlangan, boyı 50 - 150 sm ga jetedi. Poyadagi japıraqları túbiroldi japıraqlarına salıstırǵanda domalaqlaw hám maydalaw, ulıwma kórinisi máyeksimon, poyaning tómengi bólekdegileri 5 - 7 bólekli, orta bólekdegileri 3 bólekli, joqarı bólekdegileri bolsa 1 - 2 bólekli qırqılǵan bolıp, iri bezli túkler menen oralǵan, usınıń sebepinen olar jumsaq, jabısatuǵın boladı, poya ushındaǵı japıraq qoltıqlarına jaylasqan gulleri qıysıqlaw bolıp, búrme topgulni quraydı. Gulleri ashılǵannan keyin, gúl o'qi sozılıp ketedi. Gulkosachasi gúzechasimon, birlesken bes tishli (tisi tuwrı hám ótkir ushlı ) hám sertuk bolıp, mıywe menen birge qaladı. Gúldiń tajıisi keń voronkasimon, bes bólekli, birlesken, gúńgirt sarı, tamırları hám gúldiń tajıilari birlesken jeri toq biynápshe gúli rangga boyalǵan. Otaligi 5, analıq túyini joqarıǵa jaylasqan. Mıywesi - gúzechasimon, qos belgili, kóp urıwlı, qopqog'i menen ashılatuǵın ǵórekshe. Urıwı mayda, domalaq yamasa búyreksimon, tegis, ústki tárepinde júdá kóp mayda tereńchalari boladı. Ónimdiń sırtqı kórinisi. Tayın ónim japıraq hám ósimliktiń jer ústki bóleginen

shólkemlesken. Bargdan ibarat ónimde túbiroldi hám de bólek poyadagi japıraqlarbolıwı múmkin. Japıraq túkli, mort, kúlreń - jasıl, uzınlıǵı 5 - 20 sm, eni 3 - 10 sm, tiykarǵı tamırı qalın, aǵıw tegis bolıp, uchki bóleginen tiykar bólegi tárep keńeyip baradı, qaptal tamırları bolsa jińishke, anıq bilinmaydi. Poyadagi japıraqları bandsiz, túbiroldi japıraqları uzın bandli boladı. Xo'l ósimliktiń bas penenaylantıriwshı hidi bar, qurıtılǵannan keyin bul iyis penenjoǵalıp ketedi.Ónimdiń mikroskopik dúzilisi. Sıltı eritpesi menen kórsetilgen bargning sırtqı kórinisi mikroskop astında kóriledi. Ónimde hár túrlı jas daǵı japıraqlar boladı. Usınıń sebepinen olardaǵı túkler hám kristallar muǵdarı túrlishe bolıp tabıladı. Epidermis penenkletkaları diywali qıysıq - bugri, ústitsalar bargning hár eki tárepine jaylasqan. Túkler juqa diywallı, uzın, kóp kletkalı, ápiwayı yamasa bezli boshchasi bolıp, jas japıraqlarda júdá kóp. Japıraq shetinde besbuwday o'simligiga tán kóp kletkalı, cho'zinchoq yamasa domalaq boshli hám uzın, kóp kletkalı ayaqlı túklerdi kóriw múmkin. Japıraq ósińki tárepke túkler qurib, joǵala baradı. Kristallari prizma hám kub formasında bolıp, jalǵız halda ushraydı. Júdá iri hám ǵarrı japıraqlardan bolsa 2 - 3 tasi birlesken kristallarni, druzlarni (geyde tamırında túrli forma daǵı kristall qumdı ) ushıratıw múmkin. Ónimdiń poroshogida joqarıda kórsetilgen elementlerden (bargdagi túkler hám kaltsiy oksalat kristallaridan) tısqarı mudami reńsiz, iri qum yamasa túrli forma daǵı sarı kristallarning iri bóleksheleri boladı.