|
Ximiyalıq quramı. Alkaloidlar 2-3% ge shekem bolıp, tiykarǵı alkaloidi - paxikarpin bolıp tabıladı. Isletalishi hám dárivor preparatlari. Paxikarpin yodgidrat preparati tuwıw procesin tezlestiriw ushın isletiledi. Paxikarpin gidroyodid - Pachycarpini hydroiodidum tabletka, hám de 3% li 2 ml den ampulada shiǵarıladı.
d) Termopsistiń jer ùstki bòlimi hàm tuximi - Herba et semina Thermopsidis. Shańaraǵı. Dukkakdoshlar – Fabaceae. Lantsetsimon termopsis penenkóp jıllıq, boyı 10 - 40 sm ga jetedigaan ot ósimlik. Túbirpoyasi uzın, kem túbirli bolıp, odan tik o'suvchi, shoxlanmagan yamasa kem shoxlangan bir neshe poya ósip chikadi. Bargi pánjesimon úsh bólekli bolıp, poyada qısqa bandi menen ketma - ket o'rnashgan. Gulleri sarı, shingilga tóplanǵan bolıp, gúbelekguldoshlarga tán dúzilgen. Mıywesi cho'ziq, pıskende ashılatuǵın dukkak. Gulleri ketma - ket jaylasqan termopsis penenlantsetsimon termopsisdan moyiniń bálentligi, sershoxligi, japıraqlarınıń keń ellipssimon bolıwı menen parıq etedi. Bul termopsisning urıwı tegis, jıltır, ash - ko'ng'ir bolıp, máyeksimon yamasa búyreksimon formada hám eni 3 - 4 mm, uzınlıǵı 5 - 6 mm ga teń boladı. Ónimdiń
sırtqı kórinisi. Tayor ónim ósimliktiń jer ústki bóleginen (poyasi, bargi hám gullerden) hám bólek urıwlarınan ibarat. Poya 30 sm ge shekem uzınlıqta, shoxlanmagan, geyde shoxlangan, qarıqlı bolıp, siyrek, jumsaq, aq túkler menen oralǵan. Bargi qısqa bandli, úsh plastinkalı, eki qosımsha bargli, ótkir ushlı, joqarı tárepi tuksiz, tómengi tárepi bolsa jabıwǵan túkler menen oralǵan. Japıraq bólekleri cho'ziqroq - lantsetsimon, jińishke uzınlıǵı 30 - 60 mm, eni 5 - 12 mm (atalǵanda ) qosımsha japıraqları lantsetsimon, japıraq bandidan uzın hám bargidan eki ret úlken. Gulleri iri, sarı reńli, gulkosachasi jabısatuǵın túkli, qońırawsimon, tegis emes bes tishli, tojbargi qıysıq, besew bolıp, joqarıdaǵısı jelkendi, eki qaptal tárepindegisi eskekti, tómengi ekewi birlesip, qayiqchani yadǵa saladı. Otaligi 10, hámmesi birlespegen (basqa dukkakdoshlardan ayırmashılıǵı ), analıq túyini bir xanalı, joqarıǵa jaylasqan. Lantsetsimon termopsisning urıwı tegis.jıltır.gúńgirt reńli, búyreksimon, domalaq kindikli bolıp, uzınlıǵı 3, 5 - 4 mm ga teń. Ónimdiń mikroskopik dúzilisi. 5% li natriy sıltıı eritpesi menen kórsetilgen bargning sırtqı dúzilisi mikroskop astında kóriledi. Bargning joqarı epidermis penenkletkaları kóp múyeshtegi, qaptal diywali bolsa azmaz qıysıq - bugri, tómengi epidermis penenkletkaları úlken hám cho'ziq hám de qıysıq - bugri, diywallı boladı. Túklerdiń tiykar bólegi jaylasqan epidermis penenkletkaları tuwrı diywallı bolıp, túkler átirapında rozetkalardı quraydı. Túkler túsip ketkende, onıń birlesken ornı - domalaq bolıp kórinip qaladı. Bargdagi túkler júdá kóp, úsh kletkalı, tómengi bólegi 2 tiykar (bazal) kletkadan shólkemlesken. Tiykar kletkaları kalta, birinshi, yaǵnıy tómengi kletka epidermisning ishine kirip ketken. Onı tek bargning kese kesganda kóriw múmkin. Ekinshi tiykar kletka sharsimon bolıp, epidermis penenústine jaylasqan. Túklerdiń úshinshi - terminal kletkası júdá uzın, ol tiykar kletkada tuwrı múyesh bolıp o'rnashgan. Sol sebepli bul túkler ústki
tárepden qaraǵanda bir kletkalı hám jabıwıp ketkende uqsap kórinedi. Túkler kalta hám uzın boladı, kalta túklerdiń aqırǵı kletkası tegis, diywali juqa hám kletka boslig'i keń, uzın túklerdiń aqırǵı kletkası bolsa qalıń diywallı, kletka boslig'i tar, ústki tárepi qıysıq - bugri bolıp tabıladı. Ósimliktiń poya, japıraq mıywe hám juqa bólimlerdi keseine kesip yamasa sırtqı kórinistegi preparati xloralgidrat eritpesi járdeminde mikroskop astında kórilgende olar kletkası daǵı termopsilantsin glikozidining sferokristallarini kóriw múmkin. Bul kristallar sıltı eritpesinde erip ketedi. (sıltı menen kórsetilgen preparatlarda kórinbeydi). Ximiyalıq quramı. Ósimliktiń jer ústki bólegi quramında 0, 5 - 3, 6% alkaloid boladı. Termopsin, gomotermopsin, metiltsitizin, paxikarpin, sitizin, anagirinlar ósimliktiń tiykarǵı alkaloidlaridan esaplanadı. Ósimliktiń urıwında 0, 6% ge shekem sitizin alkaloidi bar. Ónim quramında alkaloidlardan tısqarı saponinlar, oshlovchi hám silekey elementlar, efir moyi, Mg% askorbin kislota hám de termopsilantsin glikozidi bar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
