1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
26 
1957 y.da N. Huxley tomonidan elektronmikroskopda viruslarni negativ 
kontrastlash usuli yo‘lga qo‘yildi va natijada viruslarni ayrim strukturalari va 
makromolekulalarini farqlash imkoniyati yaratildi. 
Kuns (A. Coons i dr., 1941) tomonidan antitelolarni flyuoroxromlar bilan 
markirovka qilish lyumenessent mikroskoplarda hujayrada to‘plangan virus 
oqsillarini to‘planish dinamikasini o‘rganishga olib keldi. Ferritin-
kon’yugirlangan antitelolarni qo‘llanilishi (S. Singer, 1959) virus oqsillarini 
elektron mikroskopda kuzatishda spetsifik kontrastlash imkonini yaratdi. 
Sentrifugalashni mukammalashishi, ionalmashish smolalarini va boshqa 
adsorbentlarni qo‘llash, spetroskopiyani qo‘llash virus oqsili va nuklein 
kislotalarini fraksiyalarga ajratish imkonyatlarini yaratdi. Radioaktiv izotoplar va
avtoradiografiya 
texnikasi 
va 
rentgenostruktura 
analizlarini 
qo‘llash 
virusologiyada eng yaxshi va aniq natijalar berdi. 
60-yillarga kelib 
molekulyar biologiya
metodlarini viruslarni tavsiflashda 
o‘ta gullagan vaqti bo‘ldi. Ximiya, fizika, molekulyar biologiya va genetika 
fanlarini yutuqlari virusologiyaning rivojlanish metodikasining asosini tashkil 
qildi. Molekulyar biologiyaning barcha yutuqlarida viruslarni model sifatida 
ishlatildi. 
1967 y.da Kates va Mak Auslan ospovaksina virusi tarkibida DNK- mute 
(zavisimiy) RNK polimerazani aniqladilar. Keyingi yili reoviruslarda va undan 
keyinroq paramikso- va rabdoviruslarda 1968 yilda YAkobson va Baltimorlar
tomonidan RNK polioviruslarida genom oqsili borligi isbotlandi. So‘ngra 
Baltimor va Bostonlar tomonidan poliovirus genomi RNK si poliproteinni 
translyasiyasi sintezi amalga oshirildi, 1960 y.da rinoviruslar, 1963 y. avstraliya 
antigeni (NBsAg) aniqlandi. 
70-yillar. Baltimor bilan bir vaqtda Tyomin va Mizutanilar RNK-tutuvchi 
onkogen viruslar tarkibida qaytalama transkriptaza(revertaza) fermenti borligini 
xabar qilishadi. Endi RNK-tutuvchi viruslar genomini o‘rganish real haqiqat 
bo‘lib qoldi. 
Eukariotlar viruslari genlari ekspressiyasini o‘rganish eukariotlarning
o‘zlarini molekulyar biologiyasi haqidagi fundamental axborotni berdi, ya’ni
mRNK dagi kep- strukturani borligini va uning RNK translyasiyasidagi rolini, 
mRNKning 3
,,
-oxirida poliadenil kislota ketma-ketligini borligi, splaysing va 
enxarsenlarning transkripsiyadagi rollari hayvon viruslarini o‘rganishda ochildi. 
1972 y.da Berg DNK molekulasining rekombinantlarini yaratish haqida
ma’lumot chop etadi. Endi molekulyar biologiyaning yangi bo‘limi- gen 
injeneriyasi paydo bo‘ladi. DNK rekombinantlari texnologiyasini qo‘llash 
tibbiyotda katta ahamiyatga ega bo‘lgan oqsillarni (insulin, interferon, vaksinalar) 
olish imkonini berdi. 1975 y.da – Keler va Milshteynlar monoklonal antitelalar 
(MKA) hosil qiladigan gibrid liniyalarni birinchi bor olishadi. MKA lar asosida 
viruslarni diagnostika qilishning eng spetsifik test-sistemalari ishlab chiqiladi. 
1976 y.da Blamberg NbsAg ni kashf qilishgani uchun Nobel muofotini olishadi. 
Gepatit A va gepatit V har xil viruslar tomonidan qo‘zg‘atilishi tasdiqlanadi. 

---