1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
82 
bajaradi va u aralashtirgich bilan ta’minlanadi. Ikkinchi idish bo‘lib turgich 
idishlik vazifasini bajaradi. Ikkala idishni to‘latish vaqtida idishlar orasidagi 
jo‘mrak yopiq holatda bo‘ladi. 
Bu qurilma yordamida konsentratsiyasi katta bo‘lgan saxaroza eritmasi 
rezervuardan kelayotgan konsentratsiyasi past bo‘lgan saxaroza eritmasi bilan 
uzluksiz aralashtirib boriladi va sekin asta ajratgich quvur orqali sentrifuta 
pirobirkasida to‘planadi. Agar ikkala idish hajmi teng bo‘lsa, saxarozaning 
liniyali gadienti hosil bo‘ladi (Ilova, 11- rasm)
Virus namunasini saxaroza gradienti tayyorlangan probirkaga quyish. TMV 
va YAMV larining sun’iy aralashmalari namunalik vazifasini bajaradi. 
TMV — tayoqchasimon virus bo‘lib, sedimentatsiya koeffitsenti S
0
20
, 
w
180S, D 260/280 nisbati 1,2 teng, ekstinkatsiya koeffitsenti (E
0,1%
260, l sm
) 2,7 
teng. 
YAMV (Brome mosaic virus) mayda virus bo‘lib, diametri 25 nm, 
zarrachalari 180 subbirlikdan tuzilgan. Sedimentatsiya koeffitsenti 90S ga teng. D 
260/280 nisbati 1,7 teng, ekstinksiya koeffitsenti 
(
E
0,1%
260, 1sm
) 
5,2 teng. Bu ikki 
virusning sedimentatsiya koeffitsentlari bir-biridan ikki barobar farq qiladi, 
demak bu usulda ularni oson ajratish mumkin. 
Bu ikki virusni optimal pH lari IEN larini solishtirib ikkala virus uchun ham 
optimal bo‘lgan pH ni tanlanadi. Chunki YAMV, muxit pH-i 7 ga teng bo‘lsa, 
oson parchalanishi mumkin. Shuning uchun saxaroza gradientini muhit rN-i 5 ga 
teng qilib 0,1 M atsetat buferi yordamida tayyorlanadi. 
Gradient tayyorlangan probirkaga 1 ml 0,1 M atsetat buferida (rN 5,0) 
eritilgan TMV (1 mg) va YAMV (1 mg) aralashmasi solishda uchi ingichka 
pipetkadan foydalaniladi va uning uchi probirka chetiga tekizib turiladi va virus 
aralashmasi ohistalik bilan solinadi. 
Sentrifugalash oldidan probirkalarning og‘irliklari tenglashtiriladi va ularni 
baket rotorning osma stakanlariga joylashtiriladi. Stakanlar qalpoqchalar 
yordamida zich qilib yopiladi, so‘ngra rotorga mahkamlanadi. Rotorni sentrifuga 
o‘qiga o‘rnatiladi va minutiga 25000 ayl.tezligida 1,5 soat davomida 
sentrifugalanadi. Sentrifugalangandan so‘ng hosil bo‘lgan fraksiyalarni pipetka 
yoki shprits yordamida yoki avtomatik apparatura yordamida ajratib olinadi. 
Fraksiyalarni ajratib olishda sentrifuta probirkani maxsus shtativga 
joylashtiriladi, shtativga avvaldan shprits ignasi o‘rnatilgan bo‘lib u, probirkaning 
tagini teshishga yordam beradi. Tagi teshilgan probirkadan igna orqali 
tomchilayottan fraksiyalar qator probirkalarga 10 — 20
tomchidan qilib yig‘ib 
olinadi. So‘ngra spektrofotometr yordamida UB nurni 260 nm da yutishiga qarab 
tadqiq qilinadagan fraksiyalarning konsentratsiyasi o‘lchanadi. Har bir zonaning 
virusli cho‘qqisida D260/280 nisbati o‘lchanadi. 
Abssissa o‘qida fraksiyalar soni yoki miqdori, ordita o‘qiga esa 260 nm dagi 
optik zichligining qiymati yoziladi. Grafikda fraksiyalarga ajratish yo‘nalishi 
probirkaning tag va ustki qismi ko‘rsatiladi. 
Avtomatik fraksiyalarga ajratilganda fraksiyalar probirkaning tagidan 
yig‘iladi, yoki probirkaning ustidan maxsus kapillyar yordamida ajratiladi. 

---