1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Qobiqli virionlarning tuzilishi
. Qobiqli va qobiqsiz viroionlar har xil 
tayoqchasimon, ipsimon va izometrik shakllarda aniq chizilgan g‘ishtsimon 
ko‘rinishdagi chechak virusidan tortib pleyomorf uchuq va koronaviruslar kabi 
bo‘lishi mumkin. 

---

 
 
104 
Virion qobig‘i (peplos, superkapsid)ning tuzilishini ko‘radigan bo‘lsak, u 
hujayradan kelib chiqqan (sitoplazmatik membrana, endoplzmatik retikulyum 
yoki Goldji apparati, yadro membranasi) va membranaga joylashgan virus 
glikoproteididan tuzilgandir. Bu qobiqqa virus hujayra membranasidan 
kurtaklanayotgan jarayon vaqtida ega bo‘ladi. 
Membranadagi virus glikoproteinlari virion tashqarisidagi turtib chiqqan, tikon 
yoki peplomerlarni shakllantiradi. Ular har xil darajada tartibga ega bo‘lib bitta 
oqsildan (qizamiq virusidagidek) yoki ikki har xil virus oqsilidan (gripp), ular 
monomer oqsildan yoki dimer va trimerlardan hosil bo‘lishi mumkin. 
SHunday qilib, virionning strukturasini tashkil bo‘lishi ikki xil tavsiflanishi 
mumkin – qobig‘ini bor yo‘qligi va kapsidning simmetriya tipi. Qobiqli va 
qobiqsiz virionlar ikosaedrik, spiral va ularni kombinatsiyasi asosidagi 
simmetriyada bo‘lishi mumkin. 
5.4. Spiral simmetriyaning o‘ziga xosligi spetsifikligi va TMV ni 
strukturasi 
Hozirgi kungacha to‘planagan eksperimental natijalariga asoslanib oddiy 
viruslar zarrachalarini simmetrik qurilgan deyish mumkin. Kristallografiyaga 
biroz murojaat qilib quyidagilardan foydalanib viruslarni qurilishini tushuntirish 
mumkin. Simmetrik jismlarni (tanalarni) makonda joylashishini fikran 
o‘zgartirish va yana shu erga joylashtirish mumkin. Biror figurani joyini 
o‘zgartirib yana o‘z joyini egallashi simmetrik o‘zgarishlar deyiladi. Bunga 
o‘xshash o‘zgarishlarni uch xili mavjud: o‘z o‘qi atrofida aylanishi -