1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.3. Avtomatik rostlash tizimlarida teskari aloqalar
Rostlanuvchi kattalikning yo‘l qo‘yilgan qiymatidan oshib ketishi, odatda, 
rostlash jarayonini oraliq davrda stabillashga mo‘ljallangan teskari aloqa 
qurilmalari yordamida bartaraf qilinadi. 
Teskari aloqa tizimdagi keyingi bo‘g‘inning chiqish signali undan oldin 
keladigan bo‘g‘inning kirishiga uzatadigan qurilma hisoblanadi. Avtomatik tizim 
tarkibiga kirgan elementlar detektorlash qobiliyatiga ega, ya’ni ularning harakati 
muayyan yo‘nalishga ega: bo‘g‘inning kirishiga keladigan signal bo‘g‘indan faqat 
bir yo‘nalishda kirishdan chiqish tomonga o‘tadi. Agar bo‘g‘inning chiqishidagi 
signal o‘zgarsa, bu bo‘g‘inning kirishiga kelgan signal tizimiga ta’sir qiladi. 
Bo‘g‘inlardan birining kirishiga kelgan signal tizimning barcha bo‘g‘inlaridan
o‘tib boshlang‘ich kirishga tranformatsiyalangan holda kelgan yopiq tizim teskari 
aloqa tizimi deyiladi. 
Teskari aloqaning vazifasini va ishlash prinsipini o‘zgarmas tok motorining 
aylanish chastotasini boshqarish tizimi misolida qo‘rib chiqamiz. Bu yerda motor
rostlash ob’ekti, motorning aylanish chastotasi esa rostlanuvchi miqdor bo‘ladi. 
Rostlanuvchi miqdorni topshiriqdagi chegarada saqlash uchun ob’ektga beriladigan 
rostlovchi ta’sir rostlanuvchi miqdorning qiymatini hisobga olgan holda 
shakllanadi. Motorning valiga o‘rnatilgan taxogenerator rostlanuvchi miqdorning 
elektrik signalga-taxogeneratorning e.yu.k. ga aylantiradi; ushbu kattalik (e.yu.k) 
ta’sir zanjiri bo‘ylab rostlanuvchi ob’ektga uzatiladi. 

---

39 
Bu tizim taxogenerator - motorning aylanish chastotasini avtomatik 
rostlash tizimida chiqish bilan kirish orasida aloqa o‘rnatadi. Bunday aloqa teskari 
aloqa deb ataladi. “Teskari aloqa” terminining kelib
2.4- rasm. Elastik teskari bog‘lanish sxemalari;