1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.3.Avtomatik boshqarish tizimlarini rostlovchi ta’sirlar turi buyicha 
turkumlanishi
Rostlovchi signal rostlash tizimi topshiruvchi ta’sir va rostlanuvchi 
miqdorning xaqiqiy qiymatini o‘lchaydigan sezgir elementdan kelgan signal 
asosida ishlab chiqariladi. Shu yo‘sinda olingan rostlovchi signal rostlagichga 
keladi, rostlagich esa bu signalni ob’ektning rostlovchi ta’siriga aylantiradi. Ijro 
mexanizmi ob’ektning rostlovchi organini rostlanuvchi miqdorini topshiriqdagi 
qiymatiga intiladigan vaziyatga o‘tishga majbur etadi. Tizim ishlaganda 
rostlanuvchi miqdorning joriy qiymati uzluksiz o‘lchanadi, shuning uchun 
rostlovchi signal ham uzluksiz ishlab chiqiladi. 
Ammo ijro mexanizmining rostlovchi ta’siri rostlagichning tuzilishiga 
qarab uzluksiz yoki uzlukli xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Rostlanuvchi miqdor 
u ning vaqt bo‘yicha topshiriqdagi qiymati u
0
dan og‘ish 

u egri chizig‘i 2.6, a -
rasmda keltirilgan, rasmning pastki qismida rostlovchi ta’sir Z ning uzluksiz 
qanday o‘zgarishi lozimligi ham ko‘rsatilgan. Rostlovchi ta’sir Z rostlovchi 
signalga to‘g‘ri chiziqli bog‘lanishi va u bilan faza jihatidan mos bo‘lishi kerak. 
Bunday ta’sirni ishlab chiqaruvchi rostlagich uzluksiz ishlaydigan 
rostlagichlar yoki uzluksiz rostlash deb ataladi. Bunday prinsip asosida ko‘rilgan 
rostlagichlar rostlovchi ta’sir bo‘lganda, ya’ni rostlanuvchi miqdorning xaqiqiy va 
topshiriqdagi qiymatlari o‘rtasida farq (og‘ish) bo‘lgandagina ishlaydi. 
Avtomatika tizimining ish jarayonida rostlovchi signal uzluksiz bo‘lgani 
holda rostlovchi ta’sir ma’lum vaqtga uzilsa yoki alohida impulslar shaklida 
uzatilsa, u holda bunday prinsipda ishlaydigan rostlagich uzlukli ishlaydigan 
(qadamli, impulsli) rostlagichlar deb ataladi. Uzlukli rostlovchi ta’sir ishlab 
chiqishning prinsipial ikki usuli bo‘lishi mumkin. Rostlanuvchi miqdor uzluksiz 

---

42 
og‘ish 

u ga ega bo‘lganda uzluksiz rostlovchi ta’sirning grafiklari 2.6 b,v -
rasmlarda keltirilgan. Birinchi holda rostlovchi ta’sir bir xil davomiylik 

t dagi 
alohida impulslar tarzida keltirilgan. Bu impulslar bir xil vaqt intervallari t
1
=t
2
=t 
dan keyin takrorlanadi, shunda impulslar miqdori Z=f(t) rostlovchi