1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
2.6-rasm. Rostlovchi ta’sirlarni asosiy turlarining
diagrammalari: a- uzluksiz; b, v-uzlukli; g- releli 
signal shakllanayotgan paytda rostlovchi signalning qiymatiga proporsional bo‘ladi 
. Ikkinchi holda barcha impulslar bir xil miqdor Z=f(t) ga ega bo‘ladi va teng vaqt 
intervallari t
1
=t
2
=t dan keyin takrorlanadi, lekin ularning davomiyligi 

t turlicha 
bo‘ladi; shunda impulslarning davomiyligi rostlovchi ta’sir shakllanayotgan paytda 
rostlash signalining qiymatiga bog‘lik bo‘ladi. Rostlovchi ta’sir rostlagich 
rostlovchi organga mos tanaffuslar bilan uzatiladi, shuning uchun rostlovchi organ 
xam o‘z vaziyatini tanaffuslar bilan o‘zgartiradi. 
Amalda releli rostlash tizimlari ham keng ko‘lamda ishlatilmoqda. Releli 
rostlashning ishlash prinsipini ikki vaziyatli rostlaydigan rostlagichni ishlash 
misolida ko‘rib chiqamiz (2.6-rasm, g). Ikki vaziyatli rostlash rostlagichlariga faqat 
ikkita (birinchisi - rostlanuvchi miqdorining og‘ishi belgilangan musbat chegara 
+

u dan o‘tgach, ikkinchisi - og‘ish ishorasini o‘zgartirib, manfiy chegara -

u ga 
yetganda) turg‘un vaziyatlarga ega bo‘lgan rostlagich kiradi. Ikkala vaziyatda 
rostlovchi ta’sir absolyut rostlagich orqali rostlovchi organni og‘ishining absolyut 

---

43 
qiymati doim kamaya boradigan qilib pog‘onasimon siljishga majbur etadi. Agar 
og‘ish qiymati 

u yo‘l qo‘yiladigan musbat +

u (nuqta I) ga erishsa, rele ishga 
tushadi va ob’ektga rostlagich hamda rostlovchi organ orqali rostlovchi organ Z 
o‘z ta’sirini ko‘rsata boshlaydi. Bu ta’sir rostlovchi ta’sirning musbat qiymati+Z ga 
ishorasi jihatdan teskari, lekin qiymati jihatdan teng. Rostlanuvchi miqdorning 
og‘ishi ma’lum vaqt o‘tgandan keyin kamayadi. Og‘ish 

u nuqta 2 ga yetgach, 
og‘ishning yo‘l qo‘yiladigan manfiy miqdori - 

u ga teng bo‘ladi, rele ishga 
tushadi va rostlovchi ta’sir Z o‘z ishorasini qarama-qarshiga o‘zgartiradi va 
hokazo. 
Releli rostlagich boshqa rostlagichlarga nisbatan oddiy tuzilgan, arzon va 
g‘alayonlovchi ta’sirlarga katta sezgirlik talab etiladigan qishloq xo‘jalik 
ob’ektlarida keng ko‘lamda ishlatilmoqda.