1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

–
 
texnik to‘siqlar– axborotni uzatish bilan bog‘liq turli texnik vositalar, asbob-
uskunalar va ularning sifati;
–
 
geografik to‘siqlar– axborotlarni uzatishda uzoq masofa tufayli axborot 
signalining susayib ketishi va boshqalar;
–
 
tarixiy to‘siqlar – voqea xodisalar bizdan qanchalik uzoq o‘tmishda sodir 
bo‘lgan bo‘lsa, uni maqsadli auditoriyaning tushinishi shunchalik qiyin kechadi;
–
 
ma’muriy to‘siqlar – uzatilayotgan axborotning davlat, hukumat yoki tijorat 
siri sifatida maxfiyligi, ularning daxlsizligini ta’minlashga va boshqa manfaatlariga 
ziyon yetkazishi mumkin bo‘lsa, ularni tarqatish ta’qiqlanadi;

---

25 
–
 
iqtisodiy to‘siqlar: mablag‘ yo‘q bo‘lsa, axborotlarni olish uchun talab ham 
bo‘lmaydi;
–
 
ijtimoiy-madaniy to‘siqlar: ayrim axborotlar umuman kerak emas, yoki 
ularga talab umuman mavjud bo‘lmaydi;
–
 
tilga oid to‘siqlar – xorijiy tillarni bilmaslik yoki ilmiy, turli fan sohasiga oid 
atamalarni bilmaslik axborotni noto‘g‘ri talqin etishga olib keladi;
–
 
milliy-madaniy to‘siqlar – ayrim axborotlar ba’zi xalqlarning turmush tarzi, 
ta’lim-tarbiya jarayonining mazmunidan iborat bo‘lishi mumkin. Bunday axborotlar 
boshqa xalqlar tomonidan yovvoyi tabiat, vandalizm sifatida qaralishi mumkin.
–
 
psixologik to‘siqlar – kommunikator va qabul qiluvchining shaxsiy 
fazilatlari, ruhiyati, ijtimoiy munosabatlari axborotlarni qayta ishlash va teskari aloqa 
jarayonida ma’lum to‘siqlarga sabab bo‘ladi;
–
 
ijtimoiy mavqega oid to‘siqlar – kommunikatsiya jarayonida axborotlar 
yuqoridan-quyiga va aksincha quyidan-yuqoriga uzatiladi va bu jarayonda filtrlanadi. 
Aksariyat hollarda quyi bo‘g‘indan yuqoriga uzatilayotgan axborotlarga rahbariyatga 
hurmat belgisi sifatida “bezak beriladi”. Xodimlar rahbariyat eshitishni xohlaydigan 
narsalarni turli axborotlarga “bezak sifatida” qo‘shib yuboradilar.
Agarda bir tomon ikkinchi tomonning tushunmayotganligini anglasa, u darhol 
maxsus atamalarni ishlatishga harakat qiladi va kelgusida tushunmovchiliklar kelib 
chiqishining oldini oladi. Buni biz adabiy til bilan shevalarning farq qilishida yaqqol 
kuzatamiz. Shuningdek, turli soha vakillarining o‘z ilmiy atamalari ham mavjudki, 
ularni faqatgina o‘zlari to‘g‘ri tushuna oladi. E’tibor berib qaraydigan bo‘lsak, harbiy 
sohadagi atamalar qat’iy bir mazmunni anglatadi. Faylasuflar esa har bir so‘zni turli 
mazmunda qo‘llashlari orqali ikkinchi tomonning ham faylasuf yoki sofist bo‘lishini 
talab etadi. Shu bois harbiylar va faylasuflar o‘rtasidagi muloqot samarasiz bo‘lishi 
aniq.