1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ommasizlashtirish. 
Zamonaviy ommaviy axborot vositalari texnik va 
iqtisodiy jihatdan katta miqdordagi odamlarni o‘ziga jalb eta oladi, ammo bunga 
umuman intilmaydi. Ular maqsadli auditoriyaning tor doiralarini qamrab olishga 

---

28 
intiladilar. Bu jarayon ommaviy kommunikatsiya vositalariga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Radio 1950 yillarda, katta auditoriyaga mo‘ljallangan formatlarni, ma’lum bir 
tinglovchilar guruhi uchun mo‘ljallangan formatlarga almashtirgan holda, 
ommasizlashtirildi. 1960-1970 yillarda shu yo‘lni jurnallar ham bosib o‘tdi. XXI 
asrdan boshlab odamlarda efir, kabel, yo‘ldoshlar orqali yuzlab kanallarni tomosha 
qilish imkoniyati paydo bo‘lgan bir paytda teleko‘rsatuv ham ommasizlashtirish 
jarayonini boshdan kechirmoqda. 
Konglomeratlashtirish (ya’ni, monopollashtirish) 
jarayoni qo‘shilish, harid 
qilish va ommaviy haridlarni nazarda tutadi. Unga ko‘ra turli xil ommaviy axborot 
vositalari kam sonli kompaniyalar qo‘lida to‘planadi. Bundan ommaviy axborot 
vositalari taqdim etayotgan xabarlarning turli-tumanligi jabrlanadi. Birdaniga bir 
necha ommaviy axborot vositalariga ega bo‘lgan holda, kompaniya axborot 
mahsuloti yaratilishining butun jarayonini nazorat qilishi mumkin. Jurnaldagi maqola 
kitob qilib chop etiladi, uning asosida, xususiy kinoteatrlarida namoyish etiladigan 
film yaratiladi, shu filmga atalgan musiqani xususiy musiqa yozish studiyasi 
chiqaradi, solistning suratini esa muqovaga xususiy jurnal bosib chiqaradi. O‘z-
o‘zidan ayonki, kompaniya begona g‘oyalar va mahsulotlar yuzasida ko‘p ham 
kuyib-pishmaydi va auditoriyaning ko‘pchilikni tashkil etuvchi qismi ustidan 
nazoratni kuchaytiradi. 
Konvergensiya –
mustaqil hodisalarning ba’zi belgi yoki xossalari jihatidan 
bir-biriga o‘xshashligi. Barcha asosiy ommaviy axborot vositalari texnologik 
o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqdalar, ya’ni, qachonlardir ularni bir-biridan aniq 
ajratib turgan eski farqlar yo‘qolib bormoqda. Masalan, minglab odamlar, ularni 
qiziqtirayotgan yangiliklarni gazetalarning o‘rniga Internet yordamida oladilar. 
Kompyuterlar, telekommunikatsiyalar va ommaviy axborot vositalarining 
texnologik qo‘shilishi tufayli ulkan global va mintaqaviy konsorsiumlar 
(monopolistik 
birlashmalar) 
shakllanadi 
va 
bo‘linib ketadi. Kompyuter 
kompaniyalari, telefon tarmoqlari, kabel stansiyalari, yo‘ldoshli teleko‘rsatuvlar, 
yangi 
bozordagi 
tavakkalchilikni 
qisqartirishga 
harakat 
qilgan 
holda, 
raqobatlashadilar va birlashadilar.