Reja: Blokcheyn texnologiyasi Blokcheynni qo’lashning afzalliklari

Farg’ona politexnika instituti Arxitektura va Qurilish Materiallari Fakulteti 101-21 guruh talabasi Nurmatov Arabjonning “Raqamli texnologiya asoslari” fanidan Taqdimot loyihasi

Reja:

1. Blokcheyn texnologiyasi

2. Blokcheynni qo’lashning afzalliklari.

3. Blokcheynni qo’llashning muammolari

Blokcheyn

Blokcheyn texnologiyasi

Blockcheyn texnologiyasi - bu shakllanayotgan tranzaktsiyalar bloklaridan iborat ma'lum qoidalarga muvofiq qurilgan zanjirdir. Barcha bloklar bitta zanjirga - blokcheynga (inglizcha block - blok, chain - zanjir) bog'lanadi. Ko'pincha bloklar zanjirining nusxalari tranzaktsiyalarda qatnashadigan barcha kompyuterlarda saqlanadi. Blokcheyn reestr sifatida ishlatilishi mumkin va unga istalgan tarmoqdan foydalanuvchi kirishi mumkin.

Blokcheyn — barcha ma’lumotlar ketma-ket qayd qilinadigan va bloklar bo‘yicha joylashtiriladigan taqsimlangan ma’lumotlar reestri, bunda har bir yangi blok oldingi blokka kriptografik imzo orqali bog‘lanadi;

Ushbu atama birinchi marta 2008 yilda bitkoin kriptovalyutasi bo’yicha tranzaktsiyalarning taqsimlangan ma'lumotlar bazasi nomi sifatida paydo bo'lgan. 2019 yil 21 yanvardagi 16-son “Kripto-birjalar faoliyatini litsenziyalash tartibi to‘g‘risida”gi Nizomga asosan quyidagi ta'rif berilgan

Foydanilgan Adabiyotlar

Internet materiallaridan foydanilgan

 Blokcheyn texnologiyasining ishlash printsipi

Blokcheyn texnologiyasi foydalanuvchi nuqtai nazaridan turli xil ob'ektlar: hujjatlar, pul mablag'lari, mol-mulk, xizmatlar va boshqalar to'g'risidagi ma'lumotlarni yozish uchun ishlatiladigan taqsimlangan reestridir. Axborot texnologiyalari nuqtai nazaridan, blokcheyn - bu global, korporativ yoki mahalliy tarmoq asosida ishlaydigan taqsimlangan ma'lumotlar bazasidir. Ma'lumotlar bazasida ushbu tarmoq a'zolari tomonidan amalga oshirilgan barcha operatsiyalar to'g'risida ma'lumotlar mavjud. Ma'lumotlar bazasiga qo'shilganda yozuvlar bloklarga birlashtiriladi, har bir blokga uni oldingi blok bilan bog'laydigan kriptografik imzo qo'shiladi 

Shuni ta'kidlash kerakki, blokcheyn nafaqat ma'lumotlar bazasi, balki ma'lumot mavjudligini isbotlashga imkon beruvchi tizimdir, ya'ni ushbu ro'yxatga olish texnologiyasi doc, pdf va hk formatdagi hujjatning o'zini emas, balki hujjatning mavjudligini tavsiflovchi kodni o'z ichiga oladi. Blokcheyn - bu ma'lumotlarni tizimning har bir foydalanuvchisi ko'rishi va ishlatishi mumkin bo’lgan, yuqori shaffofligi bilan ajralib turadigan texnologiyadir.

Blokcheynni qo'llashning afzalliklari

Olimlarning fikriga ko'ra, blokcheyn mavjud tizimlarga nisbatan inkor etib bo'lmaydigan afzalliklarga ega

Blokcheyndan foydalanish afzalliklari
Ma'lumotlarni tarqalishiga ko’ra ularni saqlash xavfsizligi
Moliyaviy va vaqt xarajatlarining kamayishi
Masofaviy va mustaqil manbalardan olingan ma'lumotlarning haqiqiyligi
Tarmoq ishtirokchilarining Tranzaktsiyalar to'g'risidagi ma'lumotlarning ochiqligi va ma'lumotlarning shaxsga bog’liqsizligi (ishtirokisiz) maxfiyligi
Tizim ishtirokchilari o'rtasida ishonchni mustahkamlash
Markazlashtirilgan avtorizatsiya yo'qligi
Blokcheyn tadqiqoti instituti asoschisi M.Svon ushbu texnologiyani uch yo'nalishda qo’llashni ajratib ko'rsatdi:
Blokcheyn 1.0 - bu valyutalar (kripto-valyutalar moliyaviy tranzaktsiyalar bilan bog'liq turli xil dasturlarda, masalan, pul o’tkazish tizimlarida va raqamli to'lovlarda qo'llaniladi);
Blokcheyn 2.0 - bu shartnomalar (har xil turdagi vositalar - aktsiyalar, obligatsiyalar, fyucherslar, ipoteka, aktivlar va shartnomalar bilan ishlaydigan iqtisodiyot, bozorlar va moliya sohasidagi dasturlar);
Blokcheyn 3.0 – faoliyat doirasi moliyaviy operatsiyalar va bozorlardan (hukumat, sog'liqni saqlash, fan, ta'lim va boshqalarga tegishli) tashqarida bo’lgan dasturlar.
Blokcheyn texnologiyasining asosiy ajratib turadigan xusysiyatlari quyidagilardir:
- ma'lumotlar ko'p marta takrorlangan bo'lib, barcha qatnashchilar tomonidan yaratilgan va qo'llab-quvvatlanadigan taqsimot tarmog'ida saqlanadi, bu esa uni buzib kirishni amalda imkonsiz qilib qo'yadi;
- xar bir axbopot o'z tarixiga ega bo'lib, bu axborotning kelib chiqishi va uning haqiqiyligini tekshirishga imkon bepadi;
- ma'lumotlar to'plamini tuzish xysysiyatlari uni xakerlar hujumlariga yoki g'ayriqonuniy hapakatlarga nisbatan chidamli qilib qo'yadi.
Yaqin kelajakda blokcheyn texnologiyasi moliya sektori tamoyillarini sezilarli darajada o'zgartiradi. Ispaniyaning Santander banki tahlilchilarining fikriga ko'ra, blokcheyn yordamida moliya institutlarining xarajatlari 2022 yilgacha, birinchi navbatda, transchegaraviy to'lovlar va qimmatli qog'ozlar savdosida iqtisod qilish orqali 15-20 milliard dollarga kamayadi. Shuningdek bu vaqtda kelib global yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarishidagi ulushi 2027 yil 10% bo'ladi.

Blokcheynni qo’llashdagi muammolar

Blokcheynni ishlatishda bir qator qiyinchiliklar mavjud

Blokcheynni qo'llashdagi muammolar
Blokcheyn bo'yicha tranzaktsiyalar me’yoriy-huquqiy baza bilan tartibga solinmaydi
Blockchain bozori shakllanish bosqichida turibdi, savdo maydonchalarini buzish holatlarining sodir bo’lishi
Tizim foydalanuvchilari tomonidan tasdiqlanganidan keyin tranzaktsiyalarni bekor qilish mumkin emas
Tranzaktsiyalarni tezlashtirish imkoni yo’qligi, chunki ular tasdiqlanishi kerak
Kiberjinoyatchilar tomonidan yirik jinoiy savdo maydonchalarini yaratish orqali tranzaktsiyalarning anonimligidan foydalanadilar

E’tiboringiz uchun raxmat