1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

19 
1.3. Kommunikatsiyaning funksiyasi, maqsadi va vositalari 
Muloqot chog‘ida axborot almashuvi samarasizligi sababi kommunikatsiya – bu 
almashuv faktligini esdan chiqarishda. Almashuv jarayonida ikkala tomon faol rolni 
o‘ynaydilar. Masalan, agar siz boshqaruvchi sifatida o‘z xodimingizlarda biriga ishni 
qanday o‘zgartirish kerakligini tushuntirsangiz, bu faqat almashuvni boshlanishi. 
Axborot almashuvi samarali bo‘lish uchun sizni xodimingiz sizni vazifangizni va o‘z 
faoliyati natijasida kutiladigan natijani u qanday tushunganligini sizga xabar qilish 
kerak. 
Axborot almashuvi faqatgina bir tomon axborotni taklif etsa, boshqa tomon uni 
qabul etgan holdagina amalga oshadi. bunga erishish uchun diqqatni kommunikatsiya 
jarayoniga qaratish kerak. 
Axborot almashinuvining oddiy ko‘rinishi bu kishilar o‘rtasidagi o‘zaro 
muloqotdir
. Muloqot
– birgalikdagi faoliyat natijasida yuzaga keladigan aloqalarni 
o‘rnatish va rivojlantirish jarayoni bo‘lib, u o‘z ichiga axborot almashish, o‘zaro 
munosabatlarning yagona strategiyasini ishlab chiqish, hamkorni, suhbatdoshni qabul 
anglash va tushunish kabilarni oladi.
Muloqotning maqsadi
– jonli mavjudotda faollikning ushbu turi yuzaga 
kelishiga sabab bo‘lgan maqsad. Hayvonlarda odatda, muloqotning maqsadi biologik 
ehtiyojlarni qondirish bilan bog‘liq bo‘ladi, insonda esa boshqa ehtiyojlar ham 
mavjud, ya’ni: ijtimoiy, madaniy, ma’rifiy, ijodiy, estetik, aqliy rivojlanish va axloqiy 
kamolotga intilish ehtiyojlari va boshqalar.
L.A. Karpenko muloqotning quyidagi 
funksiyalarini
ko‘rsatib o‘tadi: 
–
 
aloqa – muloqot bo‘yicha hamkorlar o‘rtasida aloqa o‘rnatilishi, axborotni 
qabul qilish va yetkazishga tayyorlik; 
–
 
axborotli – yangi axborotni olish; 
–
 
undovchi – muloqot bo‘yicha hamkorning faolligini rag‘batldantirish, uni u 
yoki bu harakatni amalga oshirishga yo‘naltirish; 
–
 
muvofiqlashtiruvchi – hamkorlikdagi faoliyatni amalga oshirish bo‘yicha 
harakatlarni kelishib olish; 
–
 
bir birini tushunishga erishish – xabarning mazmunini asliga mos tarzda 
qabul qilish, hamkorlar bir birlarini tushunishlari; 
–
 
hissiyotlarni almashish – hamkorda ma’lum bir hissiy kechinmalarni 
uyg‘otish; 
–
 
munosabat o‘rnatish – jamiyatdagi rolli, maqomli, ishga oid va boshqa 
aloqalar tizimida o‘z o‘rnini anglab yetish; 
–
 
ta’sir ko‘rsatish – muloqot bo‘yicha hamkorning holatini – uning xatti-
harakatini, fikrlarini, qarorlarini va boshqalarni o‘zgartirish.