1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

 
2.6-jadval 
Marketing konsepsiyalari rivojlanishi 
Marketing 
konsepsiyalari 
Konsepsiyaning bosh 
g‘oyasi 
Asosiy vositalari 
Konsepsiyaning 
maqsadi 
Ishlab chiqarish 
(1860-1920 yy.) 
Arzon va sotish 
mumkin bo‘lgan 
tovarlarni keng 
miqyosda ishlab 
chiqarish 
Tannarx, 
mahsuldorlik 
Ishlab chiqarishni 
takomillashtirish, sotish 
hajmini oshirish va 
foydani oshirish 
Tovar
(1920-1930 yy.) 
Sifatli tovarlar ishlab 
chiqarish va ularning 
iste’mol xususiyatlarni 
takomillashtirish 
Tovar siyosati 
Iste’molchi talabini 
sifatli tovarlar bilan 
qondirish 
Sotish 
(1930-1950 yy.) 
Sotish tarmoqlari va 
kanallarini 
rivojlantirish 
Sotish siyosati 
Sotishni muntazam 
rag‘batlantirish orqali 
maksimal sotish 
darajasiga erishish 
An’anaviy (klassik) 
(1960-1980 yy.) 
Iste’molchiga 
yo‘naltirilgan ishlab 
chiqarish 
marketing-miks, 
iste’molchilarni 
tadqiq etish 
Maqsadli bozor 
ehtiyojlarini qondirish 

---

43 
2.6-jadval (davomi) 
Ijtimoiy-axloqiy 
(1980-1995 yy.) 
Tovar va xizmatlarni 
iste’molchilar zarurati 
va jamiyatni talabini 
hisobga olgan xolda 
ishlab chiqarish 
marketinga-miks, 
ishlab chiqarilayotgan 
tovar va 
xizmatlarning 
ijtimoiy, ekologik va 
iqtisodiy oqibatlarini 
tadqiq qilish 
Inson resurslari, 
moddiy, tabiiy, energiya 
resurslarini tejash va 
atrof-muhit 
muhofazasini ta’minlash 
orqali maqsadli bozor 
ehtiyojlarini qondirish 
Munosabatlar 
marketingi 
(1990 yy.- xozirgi 
vaqtga qadar) 
Iste’molchilar va 
biznes hamkorlarni 
qoniqtiradigan tovar va 
xizmatlarni ishlab 
chiqarish 
Iste’molchilar bilan 
aloqalarni 
muvofiqlashtirish, 
integratsiya va 
tarmoqli usullarda 
tahlil qilish, 
marketing-miks 
Iste’molchilar, davlat va 
hamkorlar ehtiyojini 
o‘zaro tijorat va 
notijorat aloqalar 
jarayonida qondirish 
Kommunikatsion 
marketing 
(1990 yy.- xozirgi 
vaqtga qadar) 
Samarali 
kommunikatsiyani 
o‘rnatish orqali tovar 
va xizmatlarni siljitish 
Kommunikatsiya 
strategiyasi 
Brend yaratish, 
iste’molchilar va 
hamkorlar bilan uzoq 
muddatli aloqalarni 
o‘rnatish 
Zamonaviy 
iqtisodiy 
munosabatlarda 
kommunikatsiya 
muammolarini 
o‘rganishda uchta yondashuv mavjud. Birinchi yondashuv tashkilotlardagi ichki 
kommunikatsiyalarga asosiy e’tiborini qaratadi. Ikkinchi yondashuv tovarlar va 
xizmatlarni marketing tizimida siljitish bilan bog‘laydi. Uchinchi yondashuv 
kommunikatsiya sifatida murakkab dinamik tizimlarda barcha turdagi axborotlar 
almashinuvni ko‘zda tutadi. 
Mamlakatimiz 
va 
xorijiy 
iqtisodchi 
olimlar 
asosiy 
e’tiborni 
kommunikatsiyaning nazariy, tarixiy, sotsiologik va psixologik jihatlariga e’tibor 
qaratishgan. Jumladan mamlakatimizda ham kommunikatsiya nazariyasiga 
bag‘ishlangan aksariyat tadqiqotlar pablik rileyshnz – PR(public relation)ga 
bog‘lanadi. Ammo bunda korxonaning iqtisodiy manfaatlari ikkinchi o‘rinda qolib 
ketadi. Chunki PR eng avvalo turistik korxonaning nufuzini oshirishga qaratiladi. 
Shu bois marketingda kommunikatsiya kompleks tarzda qo‘llaniladi va bu 
“integratsiyalashgan marketing kommunikatsiyalari” deb ataladi. Integratsiyalashgan 
marketing kommunikatsiyalari maqsadli auditoriyaga ta’sir ko‘rsatishning barcha 
usullaridan bir vaqtda bir-birini to‘ldiruvchi sifatida qo‘llanilishini ko‘zda tutadi 
[15,35]. 
Turistik korxonalarda kommunikatsion faoliyat alohida funksiyalar yoki ayrim 
vazifalarni bajarish bilan chegaralanadi. Ularda kommunikatsiya sifatida xabar 
berish, muvofiqlashtirish, motivatsiya, jamoatchilik bilan aloqalar, reklama va 
boshqalar ko‘zda tutiladi. Bundan ko‘rinib turibdiki, ushbu korxonalarda yaxlit 
kommunikatsiya konsepsiyasi mavjud emas. Bugungi kunda kommunikatsiya 
konsepsiyasini shakllantirish nafaqat marketing kompleksi uchun, balki turistik 
korxonaning boshqaruvida ham muhim ahamiyatga ega. 

---