1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Katalog-marketing
—direkt-marketing usullaridan biri bo‘lib haridorlarga 
yoki savdo magazinlariga pochla orqali turli kataloglar jo‘natishni ko‘zda tutadi. 
Kataloglar ko‘p sahifali savdo-sotiq ma’lumotnomasi bo‘lib, unda tovarlarning 
fotosuratlari va narxlari ko‘rsatiladi. Bunday kataloglar tijorat axborotini tarqatuvchi 
videoroliklar, kompakt-disklar, internet-kataloglarda mavjud bo‘ladi. Bunda 
haridorlardan javob reaksiyasi sifatida telefon orqali bog‘lanish, tovarlarga yozma 
buyurtma berish qaraladi. Kataloglar davriy nashr qilinganligi bois ularda 
chegirmalarni ko‘zda tutuvchi kuponlar ham chop etiladi.
Haridorlardan buyurtmalarni olish uchun marketologlar uchun ularning aniq 
ro‘yxati zarur bo‘ladi. Odatda kataloglar uchun haridorlar ro‘yxati faqatgina harid 
qilishi mumkin bo‘lgan shaxslardan iborat bo‘ladi. Kataloglar tarqatish ro‘yxatini 
tuzib chiqish orqali firma marketologlari bir vaqtning o‘zida haridorlarni ham 
ma’lum guruhlarga bo‘lib olishadi. Kataloglar ro‘yxati asosan quyidagilardan iborat 
bo‘ladi (7.2-rasm): 
 
 
7.2-rasm. Katalog jo‘natmalari ro‘yxati 
Yig‘ma ro‘yxat asosan tovar va xizmatlarga umumiy qiziqishi bo‘lgan 
iste’molchilarni aniqlashga xizmat qiladi. Masalan, uylarni ta’mirlash uchun 
ishlatiladigan tovarlar, oshxona jihozlari va boshqalar. Talablar ro‘yxati asosan 
yig‘ma ro‘yxatning mukammallashgan varianti bo‘lib haridorlar ayrim 
xususiyatlariga ko‘ra ro‘yxatga kiritilgan bo‘ladi. Potensial haridorlar ro‘yxati 
firmaning ma’lumotlar bazasidan olingan ma’lumotlar bo‘yicha shakllantiriladi. 
Telefon marketing kommunikator (xabar jo‘natuvchi) va manzil egasi o‘rtasida 
aloqa o‘rnatishni ko‘zda tutadi. Telefon marketing xususiyati bo‘yicha shaxsiy 
sotishga o‘xshab ketadi. Direkt-marketingning bu shakli dastlabki aloqalarni 
o‘rnatishga xizmat qilib, firma uchun direkt-marketing usullari qo‘llaniladigan “sinov 
Kataloglar ro‘yxati 
Yig‘ma ro‘yxat 
Talablar ro‘yxati 
Potensial haridorlar 
uchun ro‘yxat 

---

184 
maydoni”ni yaratadi. Telefon marketingi quyidagi bir qator masalalarni yechishga 
imkon beradi:
– reklama tadbirlarini rejalashtirish uchun zarur bo‘lgan potensial mijozlar 
to‘g‘risida ma’lumotlar olish;
– firmaning kommunikatsiya strategiyasini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib 
xizmat qiluvchi respondentlardan ma’lumot olish;
– iste’molchilardan so‘rov o‘tkazish, tovar, firma haqidagi fikri, taklif 
qilinayotgan chegirma va mukofotlarning jozibadorligini aniqlash orqali bozorni 
tadqiq qilish;
– ko‘rsatilayotgan xizmatlarning afzallik va kamchiliklarini, mavjud xavf-xatar 
va tavakkalchiliklarni aniqlash;
– direkt-marketing tadbirlari uchun zarur bo‘lgan bosma reklama xabarlarini 
shakllantirish. 
Telemarketing
maishiy texnika, yangi tovarlar, murakkab texnologik 
xizmatlar va yuqori texnologik uskunalarni siljitishda eng ommaviylashgan usuldir. 
Telemarketingning oddiy ko‘rinishlaridan biri tovar yoki xizmatlarga bag‘ishlangan 
qisqa daqiqali videoroliklardir. Haridorlar tovarni harid qilish uchun translyatsiya 
qilinayotgan telefon raqamiga murojaat qilishi mumkin. Agarda ushbu telefon 
raqamiga translyatsiya vaqtida qo‘ng‘iroq qilinsa, haridorga ushbu tovarga 
qo‘shimcha qilib maxsus sovg‘alar beriladi. Qoidaga ko‘ra, ushbu sovg‘alar ham o‘z 
navbatida tovarni reklama qilishga qaratilgan. Masalan, mobil telefonlar reklama 
qilinganda sovg‘a tariqasida ushbu telefonning g‘ilofi yoki quvvat olish uskunalari 
sovg‘a sifatida beriladi.