1. Nematodalar, ya'ni haqiqiy to'garak chuval-changlar (nematoda) sinfi

66-rasm. Trixostrongilidlarning rivojlanish sikli sxemasi: GT-gemonxlarning
tuxumi, MT- marshallagiyalarning tuxumi, NT-nematodirlarning tuxumi

Oxirgi yillarda trixostrnongilidoz qo’zg’atuvchilariga qarshi alben, albazen, albendazol, levamizol, baymek, ivermek va ivermektin kabi preparatlar qo’lanilib samarali natijalarga erishilmoqda. Ushbu preparatlarni qo’llashda yo’riqnomada ko’rsatilgan dozalarga va qo’llash qoidalariga albatta qat’iy rioya qilish lozim. Hayvonlarni trixostrongilidlar bilan zararlanishini oldini olish uchun yaylovlarda ularni zich holda saqlamaslik va bunday yaylovlarda hayvonlarni 5-6 kundan ortiq boqmaslik lozim. Shuningdek, botqoq va zaxkash yaylovlardan foydalanmaslik hamda chorva mollarni kichik oqmas ko’lmak suvlardan, botqoqlikdagi suvlardan sug’ormaslik lozim.

PROTOSTRONGILIDLAR (PROTOSTRONGYLIDAE) oilasiga kiruvchi Protostrongylus, Spicuiocaulus, Muellerius, Cystocaulus, Neostrongylus va Varestrongylus urug'larining vakillari asosan qo'y va echkilarda hamda ularning yovvoyi turlarining yirik va mayda bronxlarida, alveolalarida parazitlik qiladigan nematodalardir.
Protostrongilidlar ingichka va uzun jigar rangli nematodalar bo'lib, erkagining uzunligi 10,3-30,0 mm, urg'ochilariniki esa 28-60 mm atrofida bo'ladi. O'zbekistonda qo'y, echki, arxar, muflon va yovvoyi tog' echkilarida 15 turga kiruvchi protostrongilidlar parazitlik qiladi. Protostrongilidlarning hamma qo'zg'amvchilari oraliq xo'jayinlar orqali rivojlanadi. Ularning oraliq xo'jayinlari quruqlikda yashovchi qorinoyoqli mollyuskalar vakillari hisoblanadi. Hozirgi vaqtda 28 turga kiruvchi quruqlikda yashovchi qorinoyoqli mollyuskalar protostrongilidlarning oraliq xo'jayinlari sifatida aniqlangan.
O'zbekistonda protostrongilidlarning oraliq xo'jayinlari sifatida quruqlikda yashaydigan mollyuskalardan -Xeropicta candaharica, Subzebrinus albiplicatus, Sub. sogdianus va boshqa turlari aniqlangan. Protostrongilidlarning urg'ochisi asosiy xo'jayini bronxlariga tuxum qo'yadi (67-rasm).
Bu yerda tuxumlardan ko'p o'tmay lichinkalar chiqadi, bu lichinkalar hayvon yo'talganida og'iz bo'shlig'iga keladi. Bunday lichinkalarni hayvon yutib yuboradi. Oshqozonga tushgan lichinkalar axlat orqali tashqariga chiqadi va ular oraliq xo'jayinlari - quruqlikda yashovchi mollyuskalarning oyoqlariga kirib olib rivojla-nishini davom ettiradi.