1. Nematodalar, ya'ni haqiqiy to'garak chuval-changlar (nematoda) sinfi

72-rasm. Cho’chqa makrakantorinxi(Macracanthorhynchus hirudinaccus)-
ning rivojlanish sikli sxemasi: A-asosiy xo’jayin - cho’chqa, B-oraiiq
xo’jayinlari-har xil qo’ng’izIar, D-qo’ng’izlarning lichinkalari:
1-jinsiy voyaga yetgan parazit, 2-tuxumIar, 3-tuxumlarning dalalarga
tarqalishi, 4-parazitning lichinkalari.

Tezak bilan tashqi muhitga tushgan tuxumni may qo’ng’izlari va tilla qo’ng’izlarning lichinkalari yutib yuboradi. Ushbu oraliq xo’jayinlar ichagiga tushgan akantora tuxumi po’stini yorib, ichak devorini teshib qo’ng’iz lichinkasining tanasiga o’tadi, bu yerda rivojlanib akantora preakantellaga va u o’z navbatida yuqumli (invazion) holatdagi akantellaga aylanadi. Makrakantorinxlarning oraliq xo’jayinlari tanasida rivojlanish muddati yil fasliga bog’liq. Agarda qo’ng’iz lichinkalari iyul yoki undan keyingi oyda zararlansa akantella 12-13 oydan keyin rivojlanadi.

Akantella tanasi yassi va zich bo’lib, cho’ziq va oq rangdadir. Uzunligi (ichiga tortilgan xartumi bilan) 3,6-4,5 mm dan (cho’zilgan xartumi bilan) 4,4-5,6 mm gacha bo’lib ko’zga yaxshi ko’rinadi.
Qo’ng’iz lichinkalarining rivojlanish davrida akantella o’lmaydi. Shuning uchun cho’chqalar may oyida tilla qo’ng’izlar lichinkalarini emas, balki ularni g’umbaklik va imago davridagilarini ham yeb makrakantorinxus bilan zararlanadi. Akantella qo’ng’izlar tanasida 2-3 yil, ya’ni oraliq xo’jayinning butun umri mobaynida yashaydi. Cho’chqalar bu qo’ng’izlarni hamma rivojlanish davrida ishtaha bilan yeydi.
Cho’chqalar zararlangan qo’ng’izlarning lichinkalarini, g’umbak va imago davrlaridagilarini yeb, parazitni o’zlariga yuqtiradi. Cho’chqa oshqozonida qo’ng’izlar hazm bo’lib, ichagidagi makrakantorinxus lichinkalari - akantellalar ingichka ichakda xartumini qinidan chiqarib 36 ta ilmog’i bilan ichak shilliq pardasiga yopishib oladi va yopishgan joyida rivojlanib jinsiy voyaga yetadi.
Invazion lichinkalarining asosiy xo’jayni tanasiga tushib, jinsiy voyaga yetgan makrakantorinxusning rivojlanish muddati 70-110 kun bo’lib, hayvon organizmida 10 oydan 23 oygacha yashaydi. So’ngra tabiiy holda o’ladi.
Bu parazit bilan ba'zan odamlar, maymunlar, qoramollar va itlar ham zararlani-shi aniqlangan. Tikanboshli chuvalchanglardan ayrim turlari, masalan, Pomphorhynchus laevis chuchuk suv baliqlari, shu jumladan, mo’ylovdor baliqlar ichagida parazitlik qilib, ichak devorini yaralaydi, bunda ko’plab baliqlar qirilib ketadi. Ayrim hollarda mo’ylovdor baliqlar ichagida parazitlar miqdori 300 tagacha yetishi mumkin.