1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

 

11. Bug‘dan kimyoviy cho‘ktirish yo‘li bilan nanozarrachalar olish. 

Bug‘dan 

kimyoviy cho‘ktirish  usuli Uglerodli nanonaychalar olishning bu qulay va ommabop turi 

uglerodli gazni issiq metall katalizator yuzasiga termokimyoviy cho‘ktirishga asoslangan. 

Bu usul uglevodorodlarni katalitik parchalash usulidegan nomni ham oldi. Uglerodli gaz 

aralashmasi 700-1000°C temperaturadagi pechkaga kiritilgan kvars naycha orqali 

o‘tkaziladi. Kvars naycha ichida sopoldan qilingan idishchada metall kukunidan qilingan 

katalizator joylashgan. Fulleren va nanonaychalarni bug‘dan kimyoviy cho‘ktirish yo‘li 

bilan oluvchi qurilma sxemasi Gaz atomlarining metall atomlari bilan kimyoviy 

reaksiyaga kirishi natijasida uglevodorodning parchalanishi katalizator sirtida ichki 

diametri 1 0 nm gacha va uzunligi bir necha o‘n mikron bo‘lgan fulleren va 

nanonaychalarning hosil bo‘lishiga olib keladi. Nanonaychaning geometrik o‘lchamlari 

katta darajada jarayon borishi shartlariga, hamda katalizatorning dispersiyalanish darajasi 

va naviga bog‘liq. Nanonaycha va fullerenlami bug‘dan kimyoviy cho‘ktirish usulida 

olish, oxirgi vaqtda shiddat bilan rivojlanmoqda, chunki bu usul na’muna» sirtida juda 

ko‘p bir xil nanonaychalarni olish imkonini beradi. Bu esa nanonaycha va fullerenlarni 

katta miqyosda olish yo‘llarini ochadi va ular asosida turli nanomahsulotlar ishlab 

chiqaruvchi yirik sanoat yaratishni tahninlaydi. Fulleren va uglerodli nanonaychaiarni 

bug‘dan kimyoviy cho‘ktirish orqali olishning barcha usullarida bayon qilinishicha, 

oxirgi materialda amorf gratit, ya'ni qurum, katalizatorlar bilan olinganda esa metallar 

zarralari hosil bo‘ladi. Olingan mahsulot tozaligini oshirish uchun, turli tozalov usullari 

qo‘llaniladi-mexanik usullar va kimyoviy usullar qo‘llaniladi. Bugungi kunda fullerenlar 

va nanonaychalami amalda  barcha uglerodli gazlardan mikroskopik miqdorda olish 

mumkin. Olimlar yanada tejamkor usulni topishga, ya’ni ulami ommaviy bo‘lmasada 

---

kirishmalar miqdorini minimal miqdorga kamaytirishga urunmoqdalar. Aytish kerakki, 

nanostrukturalarni bu olish usuli ularning sifatini ta’minlashda juda muhim rol o‘ynaydi. 

U faqatgina nanostruktura xossalarigagina emas, balki uning yashash vaqtiga ham, ya'ni 

o‘z xossalarini saqlab tura olish davriga ham ta'sir ko‘rsatadi. Bu muddat tugagach 

nanozarra yoki oksidlanib qoladi, yoki mikrozarraga aylanib, ixcham modda xossalariga 

ega bo‘lib qoladi.