1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

 

8. Nanomateriallarni elektrokimyoviy usullar bilan olish 

Elektrokimyoviy usulda 

material olish Grafit tayoqchasini olish:Grafen kvant nuqtalari (GKN) va grafen oksidi 

kvant nuqtalarini (GOKN) olish boyicha hozirgi vaqtda koplab ilmiy tadqiqotlar olib 

borilmoqda. GKN/GOKN larni olish uchun grafit elektrodlar qollanilib, elektrokimyoviy 

usul bilan tayyorlanadi. Grafen kvant nuqtalari limon kislotasi va ishqorning suvdagi 

eritmasi muhitda olinib, jarayon davomida limon kislota konsentratsiyasi domiy ushlab 

turiladi.GKN1-GKN4 kvant nuqtalarining tort turi, eritmadagi ishqor konsentratsiyasini 

ozgartish orqali olinadi, shu bilan birga limon kislotasi kontsentratsiyasini doimiy 

saqlanadi. Eritmadagi ishqor konsentratsiyasining ozgarishi natijasida GOKN lar ham 

hosil boladi. Limon kislotasi va ishqorning muvozanatli tasirlashuvi holati natijasida 

GKN (GKN3) hosil boladi. Shu bilan birga, ishqor konsentratsiyasining uch xil ozgarishi 

natijasida GOKN (GQD1, GQD2 va GQD4)lar hosil boladi. Elektrokimyoviy usul bilan 

GKN larni tayyorlashning sxematik tasviri 34-rasmda keltirilgan. Grafit tayoqchalari 

boshlangich material sifatida olinadi. Grafit tayoqchasining sirtida uglerod qavatlar katta 

va zich joylashgan. Qavatlarda yoriq qismlarni hosil qilish uchun grafit tayoqchalari 

1050°C da 5 daqiqa davomida qizdiriladi. Elektrokimyoviy jarayonida yoriqli joylarda 

qavatlarning kesilishi va oksidlanish sodir boladi. Koproq yoriqlarni keltirib chiqarish 

qavatlarni kesish va oksidlanish uchun koproq joylarni yaratadi va jarayonni oson 

borishini taminlaydi. Tayyorlangan grafit tayoqchalari anod va katod sifatida ishlatiladi 

va limon kislotasi va NaOH aralashtirilib tayyorlangan suvli eritmasiga botiriladi. 

Eritmada natriy sitrat tuzi hosil boladi. Eritmada H + va OH ionlarini beradigan gidroliz 

jarayoni sodir boladi. Musbat elektr qutbga ulangan yoriqlari mavjud grafit 

tayoqchasining grafit qatlamlari orasiga anionlarning kirib borishi kuzatiladi. OH- ionlari 

yoriqli joylarda oksidlanadi. OH- ionlaridan hosil bolgan kislorod grafit qatlamlari 

orasida ortiqcha bosim hosil qiladi. OH- ionlari va kislorod grafit qatlamlari orasidagi 

Van der Vaals kuch tasirlarini uzadi va bu yoriqli grafit tayoqchasining yemirilishiga olib 

keladi. GOKN larni rentgen fotoelektron spektroskopiyasi bilan tahlil qilish shuni 

korsatadiki, kislorod funktsional guruhlarini aniqlandi. Olingan zarrachalar  transmission 

elektron mikroskopida organilib, ortacha olchami 2-3 nm ni tashkil qilishi aniqlangan.  

Raman spektrlarida rentgen difraksiyasi choqqisi 10° atrofida bolishi va keng D tasma 

choqqisi 1350 sm-1da ekanligi GOKN lar yuzasida kislorod tutgan funktsional guruhlar 

---

mavjudligini tasdiqlaydi. Ushbu GKN va GOKN lar 365 nm ultrabinafsha nurlar tasirida 

kokdan yashil ranggacha lyuminesensiya korsatadi.