1. Mehnat unumdorligining umumlashtiruvchi, xususiy va yordamchi ko’rsatkichlari va ularni hisoblash

YM xiqSM xi*UDf

Ular xodim ishlab chiqargan o’rtacha soatlik mahsulotga ta’sirini aniqlash uchun ishlarning o’rtacha yillik mahsulot ishlab chiqarishining o’sishini sanoat ishlab chiqarish personali umumiy sonidagi ishchilari haqiqiy salmog’iga ko’paytirish kerak:

YM xiqSM xi*UD f

Ana shu omillar ta’sirini hisoblash uchun xodimning vaqt omili hisobiga o’rtacha soatlik mahsulot ishlab chiqarishning o’sishini sanoat ishlab chiqarish personali haqiqiy o’rtacha ro’yxatdagi soniga ko’paytirish kerak:

MCh xiqYM xi*SIP f

yoki vaqt omili hisobiga o’rtacha soatlik mahsulot ishlab chiqarishning o’zgarishi ish kunining haqiqiy davom etishiga, bitta ishchining bir yil mobaynida ishlagan kunlar soniga, ishchilarning umumiy xodimlar sonidagi va korxona xodimlarining ro’yxatdagi o’rtacha sonidagi salmog’iga ko’paytirish lozim:

MCh xiqSM xi*Df*Kf*UDf*SIPf

2. Mehnat unumdorligini oshirish manbalari va uning zahiralarini hisoblash tartibi

7-jadvaldan mehnat unumdorligi va mahsulot ishlab chiqarish ko’rsatkichlarining o’zgarishiga qaysi omillar ijobiy, qaysi omillar salbiy ta’sir ko’rsatishi ma’lum bo’lib turibdi. Tahlil etilayotgan korxonada mazkur ko’rsatkichlar darajasini oshirish sohasida foydalanilmagan imkoniyatlar borligi aniqlandi. Bular ish vaqtidan kun buyi, smena ichida unumsiz foydalanish bilan bog’liq bo’lib, kelgusida ishlab chiqarish hajmini tashkil etishda buni hisobga olish zarur.

Tahlil qilish yakunida mahnat unumdorligini oshirish yuzasidan muayyan tadbirlar ishlab chiqilishi uchun ishchilarning o’rtacha soatlik, o’rtacha kunlik va o’rtacha yillik mahsulot ishlab chiqarishining oshirish zahiralarini aniqlash lozim.
Unumdorlikni oshirish zahiralarini qondirishning asosiy yunalishlari unumdorlikni hisoblash formulasidan kelib chiqadi:

SMqMCh/T

Bu formulaga muvofiq mehnat unumdorligini oshirishga quyidagi yo’l bilan erishish mumkin:

1. Korxonada ishlab chiqarish quvvatidan to’larok foydalanish hisobiga mahsulot ishlab chiqarishni ko’paytirish, chunki ishlab chiqarish hajmi oshganda ish vaqtining o’zgaruvchan qismi ko’payadi va mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflanadigan vaqt kamayadi;

2. 
   Mahsulot ishlab chiqarishni intensivlashtirish, uning sifatini oshirish, avtomatlashtirishni joriy etish, moddiy texnika ta’minoti va tashkiliy – texnikaviy tadbirlar rejasiga muvofiq boshqa omillarni yaxshilash hisobiga ish vaqtning bekor sarf bo’lishini qisqartirish.
   

jadval