1. Mavzu: Yog’

1-rasm.
Duradgorning ish o’rni. 1-tokarlik dastgohi; 2-dastgoh; 3-qipiq yig’ish moslamasi; 4-rolik;
5-arralash dastgohi; 6-randalash dastgohi; 7-parmalash dastgohi; 8-press.

Dastgoh (2-rasm) qopqoq va asosdan iborat. Qopqoqda old va orqa iskanjalar (tiskilar) o’rnatilgan. Uning old chetidagi qator teshiklar (uyalar) yog’och va metal tiraklar yordamida detallarni o’rnatishga mo’ljallangan. Dastgoh taxtasi bo’ylab joylashgan novda mayda asbob-uskunalar joylashtiriladi.



2-rasm.
Duradgorlik dastgohining umumiy ko’rinishi; 1-dastgoh ish taxtasi; 2- asboblar qo’yiladigan nov; 3 – old tomondan
qisish vinti;4-asos (dastgoh tagi); 5-tirgak; 6-dastgoh qopqog’i (ish taxtasi); 7-tortma; 8- iskanja qutisi; 9-yordamchi moslama; 10-qisuvchi ponacha; 11-orqa tomondagi iskanja; 12-stuslo.


Asos ustunchalardan iborat bo’lib ular bir-biriga brusoklar vositasida bog’langan. Ayrim dastgohlarning tagida asbob-uskuna va materiallarni saqlash uchun javon (shkaf) qilingan bo’ladi.
Old va orqa iskanjalar ishlov beriladigan detallarni qisib qo’yishga mo’ljallangan.
Old iskanja qisuvchi vint va taglik taxtadan iborat. Orqa iskanjada qisuvchi vint va uyalar ochilgan yog’och quti bo’lib, ishlanadigan detal uyalarga tiqilgan tiraklar orasiga qisuvchi vint yordamida mahkamlanadi. Asbob tegib ketmasligi uchun tiraklar ishlov berilayotgan material sirtidan pastroq joylashtiriladi. Ishlov berilayotgan material dastgohda surilib ketmasligi uchun, yog’ochga tegib turuvchi tirakda kertik qilinadi.
Yog’och materialga tik holatda (vertikal) ishlov berishda uni old yoki orqa iskanjaga qisib qo’yiladi. Deraza, eshik tavaqalari ikkita tirak orasiga o’rnatiladi va
orqa iskanja bilan qisib qo’yiladi.
Dastgohning asosi ignabargli daraxt yogochidan, dastgoh taxtasi esa qayin, eman, shumtol yoki buk yog’ochidan yasaladi.Dastgoh taxtasining qalinligi 60-70 mm, eni 400-500 mm bo’lishi lozim.
Dastgohning balandligi quyidagicha tanlanadi: duradgor dastgoh oldida turib, unga panjalari bilan tayanishi kerak. Agar u rostlangan holatda dastgohga qinalmasdan tayansa, dastgohning balandligi to’g’ri tanlangan bo’ladi. Dastgoh past bo’lsa,
unda ishlaydigan odamga egilishga, baland bo’lsa qo’lini cho’zishga to’g’ri keladi, natijada u tez charchaydi.
Dastgoh taxtasi tekis, qiyshaymagan bo’lishi kerak, aks holda unda aniq ishni bajarib bo’lmaydi. Iskajalar ishlov beriladigan materiallarni mahkam qisib turishi,
dastgohni mahkamlash boltlari uning turg’unligini ta’minlashi lozim. Ponalar uyalarga zich qilib kirgizilishi, ammo haddan tashqari tig’izlik bilan urib kirgizilmasligi zarur, aks holda chetlari sinib ketishi mumkin.
Vintlar odatda metalldan, kamdan-kam hollarda yog’ochdan ishlanadi. Dastgohning vintlari va yurish qismi ravon harakatlanishi uchun mo’lab turiladi. Dastgohni alifmoy bilan qoplanadi. Uni isitish asboblari yaqiniga joylashtirish, ustiga issiq narsalar qo’yish, namlash mumkin emas.
Ba’zi ishlarni bajarishda (arralash, parmalash, iskana bilan teshik ochish, iskana bilan teshishda) dastgohni shikastlanishdan saqlash maqsadida ishlov beriladigan material tagiga taxta qo’yiladi.
Mayda detallar strubsinalar bilan qisib qo’yiladi. Strubsina skobadan iborat bo’lib, bir uchi orqali 25-30 mm diametrli dastasi bo’lgan 20-25 mm diametrli vint o’tadi. (3-rasm) Strubsinalar metall yoki yog’ochdan tayyorlanishi mumkin.Uncha katta
bo’lmagan qismlarni yelimlab birlashtirish uchun metall qisqichlardan foydalaniladi.

3-rasm.
Strubsinalar.
a)-yog’och strubsina; b) –metall strubsina; v) –shchitlarni yelimlash uchun vayma
1-tortuvchi bolt, 2-vint,3-yelimlanadigan elementlar,4-vayma tanasi, 5-siljuvchi tirak.