1-Mavzu: XVI – XIX asrlarda tarixshunoslik. Reja

Qo‘qon xonligida aholi nisbatan zich joylashgan bo‘lib, taxminan 3 
millioncha kishi

Qo‘qon xonligida aholi nisbatan zich joylashgan bo‘lib, taxminan 3 
millioncha kishi

yashardi. Xonlikning poytaxti Qo‘qonda 80 000, Toshkent shahrida 60000 
aholi yashagan.

Qo‘qon xonligi aholisining ko‘pchilik qismi o‘zbeklar edi. Shuningdek, 
xonlik aholisi

tojiklar, qirg‘izlar, qozoqlar, uyg‘urlar, qoraqalpoqlardan iborat edi. Bular 
bilan yonma-yon

yahudiylar, tatarlar, hindlar va boshqa elatlarning vakillari ham yashardi.

Qo‘qon xonligida davlat boshqaruvi Buxoro va Xivanikiga o‘xshardi. Xon 
huquqi xech

nima bilan chegaralanmagan hokimi mutlaq edi. Xondan keyingi ikkinchi 
shaxs vazir hisoblanib,

muhim davlat masalalarini xon bilan kelishgan holda hal etardi.

---

Aim.uz 
4-MAVZU: O’zbek xonliklarida etnik qabilalarning joylashuvi.
REJA: 
1) Bugungi o’zbeklar.
2) 92 o’zbek urug’lari. 
Bugungi o'zbeklar, Shayboniyxon o'g'illarining o'z-beklari Movarounnahr va 
Xorazmga Jo'ji ulusining butun muassasalari va tashkilotlari bilan kelgan edilar. 
Hatto hukumatda qabilalarning egallagan o'rinlari ham ko'paygandi. O'zbeklar 
temuriylarni yengar ekan, har yerda o'zlarining tashkilotlarini o'rnatdilar. 
Shunday qilib, Oltin O'rdaning „ich eli“ hisoblangan va saroyga yaqin hamda 
yaxshigina madaniyatli unsurlar ham kelgan edilar. Shuningdek, Movarounnahrga 
kelgan shayboniylar, tarixchi O'tamish Hojining ta'biriga ko'ra, eskidan „O'zbek 
eli“… mang'itlarning o'troq uluslari yashamoqda bo'lgan Turonzaminda, tom 
madaniy qism zaminida hokim bo'lgan xalqdir. Markazi „Oq ko'l“, „Chalqar ko'l“ 
bo'lgan To'rg'ay viloyati shayboniylar qo'liga o'tgan. Ilgari bu yerlarni, keyin 
Sirdaryoning narigi chegaralarini va 1431-yildan Xorazmda umr kechirgan 
Abulxayrxon „Turon va boshqurt“ taraflarini shayboniylar qo'lidan va G'arbiy 
Sibiriyani Mahmudbekxonning qo'lidan olgan edi. Bu zot davlat idorasini Jo'ji 
ulusining janub va shimol tarafidagi ziroat sohalariga qaratib, o'troq o'lkalarga 
aylantirmoq siyosatini targ'ib etgan edi. Zotan, zamonning buyuk olimlaridan 
Husayn Xorazmiy bu xonning nomiga atab turkcha go'zal bir asar — „Qasidai 
Burda“ni yozgan edi. Mas'ud Ko'histoniy degan bir odam ham uning hayotini tavsif 
etgan bir forsiy tarix kitobini bitgan ekan. 
O'zbeklarning katta bir qismi XVI asrda Zarafshon havzasida va Xorazmda o'troq 
va dehqonchilik hayotiga o'tdi. Bular yana Sirdaryo havzasida va Turon taraflarida 
yashagan vaqtida o'troq hayotga o'tayotgan bo'lsalar kerak. Shayboniyxon esa 
Sirdaryo ila Ashtarxon orasida etishgan bir sultondir. Shayboniyxondan keyin 
Movarounnahrga kelgan avlodlaridan Mahdi va Hamza sultonlar ilgari 
Turonzaminning qal'a va istehkomlariga va ma'mur qismlariga ega bo'lgan Baxtiyor 
sultonning o'g'illari edi. Ular bilan kelgan o'zbeklar so'nggi temuriylar zamonida 
kelganliklari aytib o'tiladi. Qabila tuzilishiga ko'ra „O'zbeklar“ni har yerda to'qson 
ikki bov o'zbek deb ataydilar. Bov — bu qabila demakdir. 
92 nasabnoma
Boshqurtlar ichida shunday bov bor: „O'n ikki bovli boshqurt“ deydilar. O'zbeklarda 
92 qabilaviy bir „Nasabnoma“ bor-dir. „Nasabnoma“ning XVI—XVII asrlarda 
yozilgan nusxalari bilan yangi nusxalari orasida farq juda oz. (Masalan, Oxund 
Qurbonali va Xanikov hamda Shayx Sulaymon nashrlari). Shubha yo'qdirki, 
„Nasabnoma“ o'zbeklarning Oltin O'rda zamonidagi yangi Mang'it — No'g'oy va 
qozoqlar ayrilmasdan ilgarigi hayotiga oiddir. Bu qabilalar shulardir: 

---

Aim.uz 
Ming, Yuz, Qirq, Ungajit, Dayman, Qipchoq, Arg'in, Burloq, Busloq, Chemarchin, 
Bo'zay, Qatay (Xitoy), Jit, Juyut, Saljovut, Mang'it, Qang'it, Oymavut, Ulaji, 
Gulegen (?), Qishliq, Tomo, Mechet, Kirderi, Ramadan, Juyrat, Bo'zaji, Uysun, 
Tatar, Tilov, Shirin, Ag'ir (Og'iran), Buzan, Buzaq, Barin (Bahrin), Mo'g'ul, Nukus, 
Jaloyir, Saroy, O'ng', Qo'ng'irot, Olchin, Chichoq, Qalmoq, Oyrat, Qorluq, Turgavut, 
Qatag'on, Kilechi, Kenagas, Bo'yrak, Qiyot, Qangg'li, O'zje bo'luji, Upulachi, 
Gulun, Boyovut, O'tarchi, Arlot, Kerayit, O'ngg'qut, Qachat, Merkat, Burqut, 
Quralash, Qarlop, O'g'lon, Kudey, Turkman, Do'rmon, Tobin, Mumun, Aday, 
To'qsaba, Qirg'iz, Uyruji, Jo'rga, Batash, Qo'ysun, Sulduz, Tumay, Ko'rlavut, 
Jilkash, Yug'ur, Yobu (Yeqabu), Mo'ytan, Major, Qo'jaliq, Cho'ran, Churchut. 
№