1-Mavzu: XVI – XIX asrlarda tarixshunoslik. Reja

3-MAVZU: O’zbek xonliklarining siyosiy xaritasi.
REJA: 
1 Buxoro amirligining o‘zbek xonliklari orasida hududiy o‘rni.
2 Qo’qon va Xiva xonliklarining o‘zbek xonliklari orasida hududiy 
o‘rni.
 

Buxoro amirligi o‘zbek xonliklari orasida o‘zining hududiy o‘rni,

aholisi va tabiiy resurslari jihatidan muhim mavqeiga ega edi.

XIX asrga kelganda, Buxoro amirligining hududi qariyb 200 ming kvadrat 
kilometrni

tashkil etdi. Uning chegaralari janubda Amudaryoning so‘l qirg‘og‘idan 
boshlanib,

Sirdaryogacha cho‘zilib qozoq juzlari bilan chegaradosh edi. Amirlik sharqda 
Pomir tog‘laridan

g‘arbda Xiva xonligi chegaralarigacha bo‘lgan hududni ishg‘ol etardi. Buxoro 
va Samarqand

kabi yirik shaharlar joylashgan Zarafshon vodiysi amirlikning markaziy qismi 
hisoblanardi.

Qashqadaryo va Surxondaryo vohalari, hozirgi Tojikiston hududidagi Vaxsh, 
Kafirnihon, Panch

daryolari vodiysida joylashgan shahar va qishloqlar, hozirgi Turkmaniston 
hududidagi Murg‘ob

daryosi vohalaridagi erlar Buxoro amirligiga qarar edi.
XIX asr birinchi yarmida Buxoro amirligi.

XIX asr birinchi yarmida Buxoro amirligida 2 millioncha aholi yashardi. 
Aholi

amirlikning sersuv vohalarida yashab, jazirama issiq, suvsizlik hukmronlik 
qiluvchi Qizilqum

sahrolari va cho‘llari kimsasiz yastanib yotardi. Zarafshon vodiysida 300-350 
ming,

Qashqadaryo vohasida 500 ming, Surxandaryo vohasida 200 ming, Sharqiy 
Buxoroda 500

mingcha aholi yashardi. Amirlikning yirik shaharlari - Buxoroda 60 ming, 
Samarqandda 50

mingga yaqin aholi yashardi.
Manbalarda ko‘rsatilishicha, XIX asr birinchi yarmida Xiva xonligi.

---

Aim.uz 

Manbalarda ko‘rsatilishicha, XIX asr birinchi yarmida Xiva xonligining

hududi 19 ming kvadrat milni tashkil etgan. Xonlik janubda Eron bilan, 
sharqda Buxoro amirligi, g‘arbda Kaspiy dengizi, shimolda qozoq juzlari 
bilan chegaradosh edi. Suvsiz cheksiz Qoraqum, Qizilqum sahrolari Xiva 
xonligini hududiy jihatdan boshqa mamlakatlardan ajratib qo‘ygan edi.Quyi 
Amudaryo bo‘yi Xiva xonligining markaziy qismini tashkil etardi. Amudaryo 
sohillarida

joylashgan Xiva, Urganch, Qiyot, Qo‘na-Urganch, Xazorasp, Qo‘ng‘irot, 
Xo‘jayli, Kurdar

(Xozirgi Chimboy) shaharlari xonlikning yirik shaharlari edi. O‘rta Osiyoning 
eng boy savdo

markazlaridan biri bo‘lgan Xiva shahri xonlikning poytaxti hisoblanardi. 
Shahar ikki qismdan

Ichan qal’a (shaharning ichki qismi) va Dishon qal’a (shaharning tashqi 
qismi)dan iborat edi.

Ichan qal’ada xon qarorgohi va harami, 17ta masjid, 22ta madrasa, 
karvonsaroy va bozor

joylashgan bo‘lib ular asosan, X1X asrda barpo etiladi. 1842 yilda Dishon 
qal’a qurilib, devor

bilan o‘rab olinadi. Dishon qal’ada hunarmandlar, savdogardar, mardikorlar, 
qisman dehqonlar

ham istiqomat qilganlar.