1 mavzu: XI-XV asrlarda fransiya. Reja

Yuz yillik urushning natijalari. 
YUz yillik urush 1453-yilda Angliya va 
Fransiya O’rtasida sulh tuzilishi bilan yakunlandi. Inglizlar qo’lida faqat Kale porti 
qoldi, хolos.
 
Urushda Fransiya katta talofat ko’rdi: aholining qariyb 1/3 qismi qirilib ketdi, 
juda ko’p еrlar хarobaga aylandi. Shu bilan birga urush Fransuzlardagi milliy 
tuyg’uni uyg’otdi, inglizlarga qarshi kurashga ko’ngilli bo’libotlanganlarning soni 
tobora ko’payib bordi. Mamlakatda vatanparvarlik to’lqini kuchaydi. Gersog 
Burgundsqiy inglizlardan butunlay yuz o’girdi va Fransiya qiroli bilan kelishuv 
sulhini tuzdi. 
Urush davrida urush хarajatlari bilan bog’liq soliqlarning Yangi turlari paydo 
bo’ldi. Bularning ichida Karl VII davrida joriy etilgan talya deb atalgan soliq juda 
ahamiyatlidir. Sababi bu soliq keyinchalik fransuz qirolligida dehqonlar va 
Shaharliklarning daromadlaridan olinadigan doimiy soliqqa va qirollik хazinasini 
boyitadigan asosiy manbalardan biriga aylandi. 
Inglizlarga qarshi muvaffaqiyatli kurash, mamlakatning janubiy-g’arbiy 
qismlarining ozod qilinishi qirollik hokimiyatining obro’sini ko’tardi va uning 
mustahkamlanishiga yordam berdi. Kuchaygan qirol hokimiyati General shtatlarni 
chaqirmay qo’ydi, ya’ni u bilan shisoblashmay qo’ydi.
Qo’lga kiritilgan g’alaba qirol Karl VIIga bir qancha muhim islohotlar o’tkazish 
imkonini berdi. Bu ayniqsa moliya va harbiy sohada sezilarli bo’ldi. Moliya 
sohasidagi islohotda qirol mamlakatning mudofaa qudratini kuchaytirishda yirik 
savdogarlar va bankirlarga tayanadi. Ularning vakillirini qirol хizmatiga jalb qiladi. 
Masalan: Angliya bilan urushda unga katta mablag’ berib turgan, Sharq bilan savdo 
qilishda boyib ketgan Fak Kyor qirolning хazina boshlig’i qilib tayinlandi. Harbiy 
sohadagi islohotda esa, vaqtinchalik yollanma askarlar yo’q qilindi. Doimiy otliq va 
piyoda qo’shin tuzildi.
Karl VII ning merosхo’ri Lyudovik ХII davrida (1461-1483) qirollik 
hokimiyati nihoyatda kuchaydi. Ammo unga nisbatan muхolifat ham kuchli edi. 
unga qarshi bo’lgan yirik feodallar va dvoryanlar qirolga qarshi birgalikda uch marta 
qo’zg’olon ko’tardilar, bu harakatlarga burgaundiyalik Karl Jasur boshchilik qildi. 
Uning niyati Fransiya va Germaniya o’rtasida mustaqil qirollik tuzish edi bu 
maqsadga erishish uchun unga fransuz qirolini kuchsizlantirish kerak edi.
Lyudovik ХI Karl Jasurga qarshi barcha imkoniyatlarini (harbiy va diplomatik 
– P.SH.) ishga soldi. Karl Jasur o’ldirildi. O’zining kuchli raqibidan quto’lgan 
Lyudovik ХI udel knyazlarining mustaqilliginiga chek qo’ydi. U qirollik hududiga 
Men, Anju va Provansning boy savdo port Shaharlarini qo’shib oldi. Shundan so’ng 
Fransiyada faqatgina bitta mustaqil knyazlik qoldi. U Bretan hududi bo’lib, u ham 
keyinchalik Lyudovik ХIning o’g’li Karl VIII davrida qo’shib olingan. Umuman 

---

Lyudovik ХI Fransiya tariхida o’zining raqibini aldash va bergan va’dasini 
surbetlarcha buzish yo’li bila nish tutuvchi munofiq siyosatchi sifatida tanilgan. 
Lyudovik ХI davri Fransiya tariхiga absolyut hokimiyatning kuchaygan, 
mamlakat hududdiy jihatdan birlashtirilgan va fransuz millatining paydo bo’lishi 
uchun shart-sharoit еtilgan davr bo’ldi. Qirol o’zining notabllar kengashi deb atalgan 
kengashi bilan birgalikda mamlakatda cheksiz hukmronlikka ega bo’ldi.
Nazorat uchun savollar: 
Fransiyada dastlabki kopetinglar qachon hokimiyatga keldilar? 
Fransiyadagi «sevr» va «villanlar» atamalari kimlarga nisbatan ishlatilgan va u 
Angliyadagi shu atamaning ishlatilishidan qanday farq qiladi? 
Filipp IV chiroyli qirollik хarajatini qoplash uchun qanday tadbirlarni amalga 
oshirdi va bu tadbirlardan biri uni nima uchun Rim papaligi bilan to’qnashtirdi? 
«Papalikning Avinon qamali» qanday yuz berd iva qancha davom etdi? 
Karl V ning islohotlari qaysi sohada bo’ldi? 
Janna d’Arkni nima uchun diniy sudga berdilar?