1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

Sistemali katalogni rasmiylashtirish. 
Ajratkich kartochkalar 
Sistemali  katalogdan  oqilona  foydalanish  ko‗p  jihatdan  uni  chuqur 
o‗ylab,  puhtalik  bilan  rasmiylashtirishga  bog‗liqdir.  Undagi  mavjud 
bo‗limchalarni  aniq  ajratib  chiqish,  katalogning  murakkab  pog‗onali 
strukturasini  kitobxonga  tushunarli  qilish,  umumiy  bo‗lim  bilan  uning 
bo‗linmalari o‗rtasidagi, bilimning turli  sohasiga  oid bir-biriga  yaqin  tematik 
bo‗linmalar  o‗rtasidagi  mantiqiy  bog‗lanishni  ko‗rsatish  zarur.  Shuni  aytish 
kerakki,  sistemali  katalogning  ilgari  aniqlangan  bir  qancha  afzalliklarga  ega 
bo‗lgan  kartochka  formasi  bu  katalogni  rasmiylashtirishda  amaliy  jihatdan 
ba‘zi  qiyinchiliklar  keltirib  chiqaradi.  Kitob  shaklidagi  bosma  sistemali 
kataloglarning  tekstiga  zarur  eslatmalar  va  tushuntirishlarni  kiritish,  yirik 
bo‗limlar  va  juz‘iy  bo‗limchalarning  sarlavhalari  uchun  har  xil  shriftlarni 
qo‗llanish,  noliprafiya  jihatidan  bezatishning  boshqa  hususiyatlaridan 
foydalanish 
oson 
bo‗ladi. 
Kartochkali 
kataloglarda 
rasmiylashtirish 
imkoniyati  juda  cheklangan  bo‗lib,  ularda  ajratqich  kartochkalar  asosiy  rol 
o‗ynaydi,  bu  kartochkalarga  kitobxon  uchun  kerakli  hamma  tushuntirishlar 
joylashtiriladi. 
«Yana qaralsin» formasidagi har tomonlama yo‗naltirgichlar qo‗llaniladi. 
 
Agar  ikkita  bo‗lim  tematikasini  bir-biri  bilan  to‗la-to‗kis  bog‗lanib 
ketgan  deb  bo‗lmasa,  bu  yo‗naltirgich  formasini  qo‗llanib  bo‗lmaydi,  ammo 
bunda  muayyan  masalaga  oid  adabiyot  boshqa  bo‗limda  aks  ettirilganligini 
ko‗rsatish  kerak.  Masalan,  qishlok  ho‗jalik  iqtisodiyoti  va  mashinasozlik 
iqtisodiyoti  bo‗limlarini  «yana  qaralsin»  formasidagi  yo‗naltirgichlar  bilan 
bog‗lab  qo‗yish  noto‗g‗ri  bo‗lur  edi,  chunki  bu  bo‗limlarning  tematikasi 
xilma-xil  bo‗lib,  kitobxon  qishlok  ho‗jalik  iqtisodiyoti  masalalariga  qiziqib 
turgan  bir  paytda  uni  nima  uchun  mashinasozlik  iqtisodiyoti  bo‗limiga 
yo‗llayotganliklari  kitobxonga  tushunarsiz  bo‗lib  qolar  edi.  Bu  bo‗limlar 
o‗rtasidagi  bog‗liqlik  mashinasozlikka  oid  umumiy  bo‗limda  ko‗rsatilgan 
qishloq  ho‗jalik  mashinasozligi  iqtisodiyotiga  nisbatangina  ifodalanmog‗i 

---

 
 
 
116 
kerak.  Bunday  holda  yo‗naltirgichning  boshqa  formasi  qo‗llaniladi  –  tegishli 
masalaning  nomi  keltirilib,  shu  masalaga  oid  adabiyot  qaysi  bo‗limdan 
qidirilishi lozim bo‗lsa, o‗sha bo‗limning indeksi ko‗rsatib qo‗yiladi.