1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

 
Kitoblar tasvirlarini har bir bo‘linmaning ichiga joylashtirish 
Sistemali  katalogni  to‗g‗ri  tuzish  uchun  bir  bo‗linmada  birlashtirilgan 
tasvirlarni  joylashtirish  tartibi  muhim  ahamiyatga  ega.  Tasvirlarni  ancha 
samaraliroq joylashtirish masalasi ko‗pincha kutubxona matbuoti sahifalarida 
muhokama qilinadi va kutubxonalar tomonidan turlicha hal etiladi. 
Katalogning  bir  bo‗linmasiga  qo‗yilgan  tasvirlarni  joylashtirishning 
alfavit  tartibi  ma‘lum  ustunliklarga  ega.  Bu  tartib  har  bir  kitobning  tasviri 
tutadigan  o‗rinni  aniq  belgilab  beradi,  bir  avtorning  muayyan  masalaga  doir 
hamma asarlarini bir joyga to‗plashni ta‘minlaydi, kitobxon kitobning nomini 
aniq eslay  olmagan, avtorning, ismi  va  otasining ismini bilmagan, binobarin, 
alfavit  katalogdan  foydalana  olmaydigan  hollarda  unga  kerakli  kitoblarning 
tasvirlarini  qidirib  topish  imkonini  beradi.  Tasvirlar  alfavit  tartibida 

---

 
 
 
114 
joylashtirilganda  kutubxonachi  muayyan  bo‗linmada  ma‘lum.asarning  aks 
ettirilgan yoki aks ettirilmaganligini tez tekshirish imkoniyatiga ega bo‗ladiki, 
bu  narsa  katalogni  tahrir  qilishda  g‗oyat  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Shuni 
ta‘kidlab o‗tish kerakki, bunday tartib sistemali .katalogning kitobxonga kitob 
tanlashda  yordamlashishdan  iborat  bo‗lgan  vazifasiga  to‗la  ma‘noda  javob 
bermaydi. Tasvirlar alfavit tartibida joylashtirilgan paytda ilmiy jihatdan juda 
qimmatli  kitoblar  muayyan  bo‗limning  oxiriga,  uncha  qimmatli  bo‗lmagan 
kitoblar  esa  bo‗limning  oldiga  chiqib  qolishi  mumkin.  Kitobxonlar  esa 
hamisha ham butun bo‗linma,mundarijasi bilan tanishavermaydilar, ko‗pincha 
bo‗linmaning  boshida  joylanshgan  bir  qancha  tasvirlarni  ko‗zdan  kechirish 
bilan cheklanib qo‗ya qoladilar. 
Ba‘zan  kitob  avtorini  va  sarlavhasini  emas,  balki  nashr  etilgan  yilini 
asosiy  belgi  deb  bilib,  tasvirlarning  alfavit  tartibi  o‗rniga  teskari  xronologik 
tartib  ko‗llaniladi.  Bu  tartib  qo‗llanilganda  nashrlar  xronologiyasi  kamaya 
borib,  dastlab  oxirgi  yilda  nashr  etilgan  kitoblarning,  so‗ngra  undan  oldingi 
yillarda  nashr  qilingan  kitoblarning  tasvirlari  joylashtiriladi  va  hokazo. 
Kitobxonning birinchi galda har bir bo‗linmada yangi kitoblar tasvirini, go‗yo 
fanning  hozirgi  darajasini  aks  ettiruvchi  tarvirini  uchratishni,  tasvirlarni 
joylashtirishning  bunday  tartibini,  alfavit  bo‗yicha  joylashtirish  tartibidan 
ustunligi  deb  hisoblaydilar.  Aslida  esa  kitobning  nashr  etilgan  yili  hamisha 
ham  uning  yozilgan  vaqtiga  to‗g‗ri  kelavermaydi  so‗nggi  yillarda  chiqqan 
kitoblar orasida qayta nashr etilgan kitoblar oz emas va ularni birinchi o‗ringa 
chiqarrib  qo‗yishni  asosli  bir  narsa  deb  bo‗lmaydi.  Ayni  vaqtda  tasvirlarni 
nashr  etish  yilining  teskari  xronologiyasida  joylashtirish  katalogni  tashkil 
qilishda  ham,  undan  foydalanishda  ham  ko‗p  amaliy  noqulayliklarni  keltirib 
chiqaradi.  
 
 
 
 

---

 
 
 
115