1-mavzu. Turk tilida ot so’z turkumi (TÜRKÇede iSİM) Tayanch so’z va iboralar

Miqdor ravishlari (azlık-çokluk zarfları).

Miqdor ravishlari ish-harakatning miqdorini, darajasini, ozlik-ko’pligini ifodalaydi va qancha?, nechta?, qay darajada? so’roqlariga javob bo’ladi. Ularning ham soni chegaralangan: en, daha, pek, çok, az, biraz, eksik, fazla, gayet, aşırı, hep, fevkalade, müthiş, kısmen, azçok.

Miqdor ravishlaridan eng ko’p qo’llanadigani en ravishidir. Bu ravish yakka holda hech qanday ma’no ifodalamaydi va nutqda mustaqil qo’llanmaydi. U fe’ldan emas, faqat sifat va ravishlardan oldin keladi. Yen ravishi, sifat kabi qo’llanib, ma’noni kuchaytiradi. Uning so’z birikmasi va gap ichidagi o’rni yordamchi so’z kabidir: en (güzel söz), en (çok çalışan), en (iyi bilmek) misollarida bo’lgani kabi.

Daha ravishi qiyos ma’nosini ifodalaydi. Bu ravish fe’ldan oldin kelib, payt ravishi kabi vazifa bajaradi, shuningdek miqdorni ham ifodalaydi: daha (doymadım), daha (bitmedi), daha (gelmeyecek) kabi. Bu ravish sifat va ravishlardan oldin kelib, sifat vazifasini bajaradi: daha (büyük ayakkabı), daha (çok çalışmak), daha (net konuş) kabi.

Bunga eksik, seyrek, sık, bol kabi so’zlarni ham ilova qilish mumkin: eksik (vermek), seyrek (görmek), sık (görüşmek), bol (su içmek) kabi.

Undan tashqari miqdorni ifodalovchi ziyadesiyle, fazlasiyle, çokça, hadsız, hesapsız kabi shakllar ham ozlik-ko’plik ma’nosini ifodalaydi: Hakan çok çalıştı, ama çok az maaş aldı. Dünkü maçta bizim takımımız pek güzel oynadı. Öğretmen konuyu daha kısa anlattı.