1-mavzu: Temir yo’l transporti xodimlarining umumiy vazifalari. Reja: Xarakat xafsizligi

10-Mavzu: Markazlashtirilgan dispetcherlik, ALS va avtostoplar.
Reja:

1. 
   Markazlashtirilgan dispetchirlik.
   
2. 
   Avtomatik lokomotiv signalizatsiyasi.
   
3. 
   Avtostoplar.
   

Markazlashtirilgan dispetcherlik qurilmalari quyidagilarni ta’minlashi kerak:

qator stansiya va peregon yo’llarining strelka va signallarini bitta punktdan boshqarish;
peregonlar, stansiya yo’llari va ularga yaqin blok-uchastkalarning holati va bandligini boshqaruv apparatida nazorat qilish, shuningdek, kirish, marshrut va chiqish svetoforlarining ko’rsatkichlarini takrorlash;
poezdlarni qabul qilish, jo’natish va manyovrlarni amalga oshirish bo’yicha strelka va signallarni boshqarishni stansiyalarda zahiraviy boshqaruvga o’tkazish yoki manyovrlarni amalga oshirish uchun strelkalarni mahalliy boshqaruvga o’tkazish;
poezdlar harakatining bajarilgan grafigini avtomatik tarzda yozib olish;
elektr markazlashtirish, avtomatik blokirovka, signalizatsiya va aloqaning mustaqil vositasi sifatida qo’llaniladigan avtomatik lokomotiv signalizatsiyaga qo’yiladigan talablarni bajarishni.
Markazlashtirilgan dispetcherlikning yangi tizimlari blok-uchastkaning xaqiqiy band emasligida, harakat yo’nalishini poezd dispetcheri tomonidan o’zgartirish imkoniyatini ta’minlashi kerak.
Avtomatik lokomotiv signalizatsiyasi va avtostopla
Avtomatik lokomotiv signalizatsiyada lokomotiv svetoforlari poezd yaqinlashib kelayotgan yo’l svetoforlari ko’rsatkichlariga mos keladigan ko’rsatkichlarni uzatishi kerak.
Faqatgina lokomotiv svetoforlari ko’rsatkichlari bo’yicha harakatlanishda bu svetofor oldinda yotgan blok-uchastkalarning bo’shligi yoki bandligiga ko’ra tegishli ko’rsatkichlar uzatishi kerak.
Lokomotiv svetoforlari lokomotiv (motorvagon poezd) larning boshqaruv kabinasida o’rnatilib, signal ko’rsatkichlarini bevosita mashinist va mashinist yordamchisiga etkazadilar.
Lokomotivlar, motorvagon poezdlari va o’ziyurar harakat tarkibidagi lokomotiv signalizatsiyasi: harakatning belgilangan tezliklarini, poezdning o’z-o’zidan ketib qolishi va mashinist hushyorligini vaqti-vaqti bilan tekshirish nazoratlarini ta’minlovchi xavfsizlik qurilmalari bilan to’ldirilishi kerak. Lokomotiv, motorvagon poezdi, maxsus o’ziyurar harakat tarkibini boshqarish qobiliyatini mashinist, drezinada esa – drezina haydovchisi yo’qotgan hollarda ko’rsatib o’tilgan qurilmalar poezdni taqiqlovchi ko’rsatmali svetofor qarshisida avtomat tarzda to’xtashini ta’minlashlari kerak.
Signalizatsiya va aloqaning mustaqil vositasi sifatida qo’llaniladigan avtomat yoki yarim avtomat lokomotiv signalizatsiyasi bilan jihozlangan uchastkalarda joylashgan stansiyalarda asosiy yo’llar, yo’lovchi poezdlarni qabul qilish-jo’natish yo’llari, shuningdek, poezdlarning to’xtovsiz o’tib ketishi uchun qabul qilish-jo’natish yo’llari avtomatik signalizatsiyaning yo’l qurilmalari bilan jihozlangan bo’lishi kerak.
Ayrim stansiyalarda avtomatik lokomotiv signalizatsiya qurilmalarining mavjud emasligiga faqat AJ boshgaruvi raisi ruxsati bilan yo’l qo’yiladi.
Yarim avtomatik blokirovkada avtomatik lokomotiv signalizatsiya qurilmalari bilan stansiyalarning yaqinlashish uchastkalari va asosiy yo’llari jihozlanadi.
Avtostoplar poezdni yopiq svetofor oldida avtomat tarzda to’xtatishi kerak.