1-mavzu: Temir yo’l transporti xodimlarining umumiy vazifalari. Reja: Xarakat xafsizligi

1-mavzu: Temir yo’l transporti xodimlarining umumiy vazifalari.
Reja:

1. 
   Xarakat xafsizligi.
   
2. 
   Xodimlarning umumiy vazifalari.
   

Harakat havfsizligi va tashilayotgan yuklarning butligini ta’minlagan holda yo’lovchi va yuk tashishlariga bo’lgan ehtiyojlarni qondirish, texnik vositalardan samarali foydalanish, atrof muhitni asrash talablariga amal qilish temir yo’l transoporti xodimlarining asosiy vazifalari hisoblanadi.

Poezdlar harakati bilan bog’liq bo’lgan har bir xodim o’z vazifalari doirasida Texnikaviy foydalanish qoidalarining bajarilishi va harakat xavfsizligi uchun javob beradi.
Temir yo’l transporti xodimlarining Texnikaviy foydalanish qoidalariga amal qilishi bo’yicha javobgarlik tegishli bo’linmalarning rahbarlariga yuklatiladi.
Temir yo’l transporti xodimlarining Texnikaviy foydalanish qoidalarini buzishi O’zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligi bo’yicha javobgarlikni keltirib chiqaradi.
Temir yo’l transportining har bir xodimi inson hayoti va salomatligi yohud harakat xavfsizligiga xavf tug’diruvchi vaziyatlarda poezd yoki manevr qilayotgan tarkibga to’xtash signalini etkazishi va ularni to’xtatish uchun boshqa choralarni ko’rishi lozim. Qurilma va inshootlarda harakat xavfsizligiga xavf soluvchi yoki atrof muhitning ifloslanishiga olib keluvchi nosozliklar aniqlanganida, xodim tezkorlik bilan xavfli joyni to’sish va nosozliklarni bartaraf etish choralarini ko’rishi kerak.
Temir yo’l transporti xodimlari yo’lovchilar xavfsizligini ta’minlashlari, ular uchun kerakli qulayliklar yaratishlari, vokzal va poezdlarda madaniyatli xizmat ko’rsatishlari, temir yo’l transporti xizmatlaridan foydalanuvchi barcha shaxslar bilan muloqatda xushmuomala bo’lishlari va shu bilan birga, ulardan amaldagi temir yo’l transporti qoidalarini bajarilishini talab qilishlari kerak.
Temir yo’l transporti xodimlari bejirim kiyingan bo’lishlari, ish joylarini va ularga ishonib topshirilgan texnik vositalarni tartibda saqlashlari kerak.
Forma kiyimi va farqlanish nishonlari belgilab qo’yilgan xodimlar, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995 yil 3 iyul 249-son Qarori (ilova №2)¹ bilan tasdiqlangan «O’zbekiston temir yo’llari» Davlat aksiyadorlik temir yo’l kompaniyasining temir yo’l transporti xodimlari intizomi to’g’risida Nizomga muvofiq, formali kiyingan bo’lishlari kerak.
Temir yo’l transportining har bir xodimi bajarayotgan ishlari uchun belgilangan texnika xavfsizligi, yong’in xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasi bo’yicha qoidalar va yo’riqnomalarga amal qilishlari kerak. Bu qoida va yo’riqnomalarning ijro etilishi bo’yicha javobgarlik tegishli bo’linmalarning ijrochi va rahbarlariga yuklatiladi.
Lokomotivlar, motorvagon poezdlar, avtomatrisa, drezina va boshqa harakat birliklarining boshqaruv kabinalariga, signal, strelka, apparat, mexanizm va boshqa poezdlar harakat xavfsizligini ta’minlovchi qurilmalarga, shuningdek, signal va shu kabi qurilmalarni boshqarish xonalariga kirish xuquqi bo’lmagan shaxslarning kiritilishi man etiladi.
Lokomotivlar, motorvagon poezdlar, avtomatrisalar, drezina va boshqa harakat birliklari, signal, apparat, mexanizm va boshqa poezdlar harakat xavfsizligini ta’minlovchi qurilmalarni boshqarishni, shuningdek, strelkalarni o’tkazishni shu ishlarga javob beruvchi xodimlargina o’z xizmat vazifalari vaqtida bajarish xuquqiga egadirlar.
Belgilangan tartibda ikkinchi shaxs sifatida tajriba oshirayotgan temir yo’l transporti xodimlari, lokomotivlar, motorvagon poezdlar, avtomatrisa, drezina va boshqa harakat birliklari, signal, strelka, apparatlar, mexanizm va boshqa poezdlar harakat xavfsizligini ta’minlash bilan bog’liq qurilmalarni boshqarishga bevosita shu qurilmalarda xizmat qiluvchi xodimlarning shaxsiy javobgarligi va ularning kuzatuvi ostida qo’yilishi mumkin.
Temir yo’l transportiga poezdlar harakati bilan bog’liq bo’lgan ishga qabul qilinuvchi shaxslar kasbiy ta’lim olishlari kerak, lokomotiv brigadalar esa, bundan tashqari, kasbiy saralashdan, quyidagilarni bilishi bo’yicha sinovdan o’tishi va keyinchalik bu bilimlar davriy tekshirib turilishi kerak:
O’zbekiston Respublikasi temir yo’laridan texnikaviy foydalanish qoidalari;
O’zbekiston Respublikasi temir yo’llarida signallash bo’yicha yo’riqnoma;
O’zbekiston Respublikasi temir yo’llarida poezdlar harakati va manyovr ishlari bo’yicha yo’riqnoma;
lavozim yo’riqnomalari va xodimlar vazifalarini belgilovchi boshqa hujjatlar;
mehnat muhofazasi, sanitariya qoidalari va me’yorlari bo’yicha qoida va yo’riqnomalar;
O’zbekiston Respublikasi temir yo’l transporti xodimlari intizomi to’g’risidagi Nizom.
Qolgan barcha xodimlar ushbu Qoidalarda ko’zda tutilgan temir yo’l transporti xodimlarining umumiy majburiyatlarini, mehnat muhofazasi qoidalari, sanitariya qoidalari va me’yorlari, lavozim yo’riqnomalari va xodimlar vazifalarini belgilovchi boshqa hujjatlarni bilishlari kerak.
Ish kunini zichlashtirish yoki o’rindoshlik tartibi asnosida poezdlar harakati bilan bog’liq bo’lgan qo’shimcha vazifalar yuklatilgan temir yo’l transporti xodimlari, bu ishlarga tegishli qoida va yo’riqnomalar bo’yicha bilimlari sinovdan o’tkazilgandan so’nggina qo’yiladilar.
Xodimlarning ushbu bandda ko’rsatilgan sinovlardan o’tishi kerak bo’lgan lavozim va kasblarning ro’yxati, har bir lavozim (kasb) uchun bilim hajmi, ishga qabul qilishdagi va davriy sinovlarning o’tkazish tartibi AJ boshgaruvi raisi buyrug’i bilan o‘rnatiladi, AJ boshgaruvi raisi nomenklaturasiga kiruvchi lavozimlar uchun – «O’zdavtemiryo’lnazorat» bilan kelishiladi.
Temir yo’l transportiga poezdlar harakati bilan bog’liq bo’lgan lavozimlarga ishga kiruvchi shaxslar tegishli ishlarni bajarishga yaroqli ekanliklarini aniqlash uchun tibbiy ko’rikdan o’tishlari kerak. Keyinchalik ushbu xodimlarning davriy tibbiy ko’rikdan o’tishlari AJ boshgaruvi raisi va tegishli vazirlik, idora va korxonalarning rahbarlari belgilagan tartibda amalga oshirilishi kerak.
18 yoshdan kichik bo’lgan shaxslar bevosita poezdlar harakati bilan bog’liq bo’lgan quyidagi lavozim va kasblarga qo’yilmaydilar: lokomotiv, motorvagon poezdlar, avtomatrisalar, harakatdagi yuk ko’taruvchi kranlarning mashinistlari va ularning yordamchilari, parovoz o’t yoqarlari, drezina haydovchilari va ularning yordamchilari, dispetcherlar, stansiya, park va tepalik navbatchilari, saralash tepaligi operatorlari, stansiya navbatchilari qoshidagi operatorlar, poezd konduktorlari, tuzuvchilar brigadasi xodimlari, vagonlar harakat tezligini muvofiqlashtiruvchilar, signalchilar, markazlash posti operatorlari, strelka posti navbatchilari, yo’l, ko’prik va er osti yo’li ustalari, yo’l brigadirlari, temir yo’llarni ko’zdan kechirib o’tadigan xodimlar, yo’l montyorlari (uchinchi va undan yuqori razryadlar), pereezd navbatchilari, BMT (blakirovkani markazlashtirish tizimi - SSB) va saralash tepaligi qurilmalariga xizmat ko’rsatuvchi elektrmexaniklar va elektmontyorlar, vagonlarni ta’mirlovchi-ko’rikdan o’tkazuvchilar, vagonlarni ko’rikdan o’tkazuvchilar, yo’lovchi poezdlari boshliqlari (mexanik-brigadirlari), vagon kuzatuvchilari, vagonlarni uzib qolmasdan ta’mirlash usta va ishchilari, vagonlarga texnik xizmat ko’rsatish punkti operatorlari, poezd elektrmexaniklari, elektr ta’minoti distansiyasi ustasi va elektrmexaniklari, refrijerator poezdlari va seksiyalari mexaniklari, defektoskop va yo’l o’lchash vagonlarining sozlovchilari, yo’l mashinalari va mexanizmlari mashinistlari, defektoskop aravachalari operatorlari, yo’l o’lchovlari bo’yicha operatorlar va ularning yordamchilari.
Temir yo’l transporti xodimlari ularga ishonib topshirilgan temir yo’l mulkini va tashilayotgan yuklarni asrashlari kerak.
Temir yo’l transporti xodimlarining alkagolli ichimliklar, zaharvand va giyohvand moddalar iste’mol qilgan holda o’z vazifalarini bajarishlari man etiladi. Bu holda aniqlangan shaxslar darhol ishdan chetlashtirilib, javobgarlikka tortiladilar.