1-mavzu: tarix i1nsoniyat taraqqiyotini o'rganuvcffl fan. Tarixshunoslik tarixiy bilimlarning maxsus sohasi sifatida. Markaziy osiyo xalqlari tarixshijnqsligini 0‘rganish xususida

Retrospektiv usul tadqiqotchining tafakkur barakati jarayonini hozirdan o'tmishga qarab o‘rganadi. Fan rivojini ortga qaytgan holda tahlil qilish, hozirgi paytda saqlanib qolgan eskining unsurlarini origanish va uning asosida tarixda sodir boigan voqea-hodisalami tiklash. Ayni paytda, ushbu usul tarixiy tadqiqot xulosalarini tarixiy amaliyotning keyingi ma’lumotlari orqali tekshirishni ham nazarda tutadi.
Tarixshunoslikda retrospeksiya zamonaviy bilimlardan uning o'tmishdagi holatini o‘rganish imkonini beradi. Tarixshunoslikda ushbu usuldan foydalanish fan rivojining hozirgi bosqichidagi baholash mezonlarini uning orimishiga nisbatan qoTlash degani emas. Zamonaviy tarix faniga qo‘yilayotgan talablardan kelib chiqib, uning rivojlanishi origan bosqichiga yondashish ham mumkin emas. Har qanday tarixiy asar o‘z zamonasiga tegishli ekani, davming kuchli va kuchsiz jihatlari unda aks etganini yoddatutish kerak.
Dolzarblashuv usuli ilmiy bilimlarning bugun va kelajak uchun qimmatini aniqlashni anglatadi. Ushbu usul mazkur fan tarixining yetakchi tamoyillarini aniqlash va ulaming o‘tmishdan hozirga o‘zgarib borishi asosida istiqboldagi rivojining ilmiy prognozlami belgilaydi. Ayni paytda tarixshunosga “tarix saboqlari”asosida keyingi faoliyati uchun amaliy tavsiyalami ishlab chiqish imkonini yaratadi.
Bashorat qilish. Mazkur usul o‘zida orimish va hozimi
mujassamlashtirgan tarix fani mohiyatidan kelib chiqadi. Albatta, tarix fani kelajagiga nazar uning o‘tmish va zamonaviy tajribasidan xulosa chiqarib, fanning harakatlanish qonuniyatini o‘zlashtirish asnosida istiqboldagi rivojiga doir ilmiy prognozlami taqdim qila bilishga bogriiq. Istiqbolli yoriralishlar, mavzular va muammolarni aniqlash tadqiqotchilikning oldingi bosqichlarida amalga oshirilgan tadqiqotlar darajasidan kelib chiqadi.
Tarixshunoslikda bashorat qilish fan rivojining origan bosqichlarini tahlil qilishga bogriiq boriibgina qolmay: uning istiqbolli yo‘nalishlarini ayni davming aniq vazifalari ham belgilaydi.