1-mavzu: tarix i1nsoniyat taraqqiyotini o'rganuvcffl fan. Tarixshunoslik tarixiy bilimlarning maxsus sohasi sifatida. Markaziy osiyo xalqlari tarixshijnqsligini 0‘rganish xususida

Tarixshunoslik - tarixiy bilimlarning maxsus sohasi sifatida


X asrning o'rtalarida toiiq shakllanib boidi. Tarixshunoslik tarixiy bilimlar tizimida tarix fanining tarixini o'rganuvchi fan sifatida joy oldi. “Tarixshunoslik” atamasi haqida so‘z yuritilar ekan, uzoq vaqt davomida ilmiy an’anada ushbu atama mazmuniga tarixnavislik, ya’ni tarixni yozish ma’nosi yuklangan va uning “ijodkori” boigan tarixnavisga nisbatan “tarixshunos” termini qoilanilgan. Fanni yangi sohasining shakllanishi bilan ushbu atamaga fanshunoslikda yangicha mazmun yuklanib, tarixshunoslik tushunchasidan - tarix fanining tarixini obganuvchi fanni anglashda qoilanila boshlandi.
Tarixshunoslik tarixiy bilimlaming maxsus sohasi sifatida tarix fanining tarkibiy qismi hisoblanadi va ayni paytda, intellektual tarixning ham bir boTagidir. Tarix fani va tarixshunoslik o'rtasidagi munosabat bir-birini taqozo qilganidek, ushbu ikki fanning rivojidagi asosiy omillar ham ulaming o‘zaro aloqadorligi natijasida shakllanadi. Agar tarixiy jarayon tarixchi ishtirokida fanga aylansa, ilmiy bilimlaming to'planib borishi, maTum bir tarixiy voqea- hodisa haqida turli tadqiqotchilaming tasawurlari, qarashlari va konsepsiyalarining shakllanishi, bunga muhitning ko‘rsatgan ta’siri hamda rivojlanish omillarini tahlil qilish tarixshunoslik zimmasida. Tarixshunoslik va ushbu sohada amalga oshiriladigan tadqiqotlaming dolzarbligini aynan tarix fanining holati, rivoji tahlili hamda istiqbolda o’rganilishi kerak boTgan mavzulami aniqlash ehtiyoji belgilaydi⁹.
Zamonaviy tarixshunoslar jamiyatida ushbu farming predmetini kengroq ma’noda, aynan fanlararo maydonda tushunish tendensiyasi rivojlanib bormoqda. Tarixshunoslik fan tarixi, madaniyat tarixi va ijtimoiy tarix fanlari oraligTda tushuniladi. Shu sababli, faqatgina ilmiy bilimlami ishlab chiqarishga emas, balki ulami o'zlashtirish va tarqatishga ham e’tibor qaratiladi. Hozirda tadqiqotchilar tarixshunoslikda muhit, xo'jalik, madaniy makon, ijtimoiy- madaniy an’ana, intellektual landshaft va intellektual diskurs kabi masalalarga ko'proq murojaat qilmoqda. Bunda tarixshunos nafaqat muayyan tarixiy ta’limot, shu bilan birga uning shaxsiy-individual qismi, yaratilish jarayoni, tarqalishi, ta’siri va taqdiriga ham qiziqadi.
So’nggi o‘n yillikda fanda tayyor bilimgagina emas, balki unga erishish usullari va vositalariga ham katta e’tibor qaratilmoqda, bu esa, tabiiyki, o‘z- o’zidan tarixchi shaxsini, uning laboratoriyasini o’rganishga undaydi.
Tarixshunoslik sohasi barcha ijtimoiy fanlar kabi o‘z funksiyalariga ega.
Ular:

• 
  bilish;
  
• 
  nazariy-metodologik;
  
• 
  bashorat qilish (prognostik) va h.k.