1-mavzu: sotsial geografiyaning ob’ekti va predmeti reja

«Ijtimoiy ekologiya»ning shakllanishida esa inson ekologiyasining roli katta bo’lgan. Inson ekologiyaining markazi AQSHning CHikago shahri hisoblanadi. CHikago universiteti olimlari geografiya fanining sotsiologiya bilan birgalikda rivojlanishi natijasida inson ekologiyasi vujudga keldi deb baholaydilar. SHu bilan birga urboekologiya fani ham shakllana boradi. SHuning uchun CHikago universiteti urboekologiyasi dunyoga mashhur hisoblanadi. Inson ekologiyasi tushunchasini birinchilar qatori 1921 yilda amerikalik olimlar U.Bordjers va R.Park tibbiyot fanining bir qismi sifatida ishlatishgan. Inson ekologiyasining fan yoki ilmiy yo’nalish maqomida yuzaga kelishiga CHikagolik Xarlen Berrouz nomi bilan bog’liq. U 1923 yilda “geografiya yoxud inson ekologiyasi” nomli asarini yozadi va bu tushunchalarni teng ma’noli deb hisoblaydi.
SHunday qilib ijtimoiy ekologiya jamiyat va tabiat o’rtasidagi o’zaro ta’sir qonuniyatlarini, inson va tashqi muhit munosabatlarining shakllantirish to’g’risidagi fan hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda ijtimoiy ekologiya bu inson, jamiyat va tabiatning o’zaro munosabatlari, qonuniyatlarini tadqiq euvchi fandir.
Ijtimoiy ekologiyaning predmeti–bu tabiat va inson o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni o’rganishdan iborat. Ijtimoiy ekologiya barcha tabiiy va ijtimoiy fanlarni o’zida aks ettiruvchi majmua fan hisoblanadi. Ijtimoiy ekologiya geografiya, biologiya va iqtisodiyot fanlarining uyg’unlashgan ko’rinishidir.
Umuman, shaharlashuv urbanizatsiya jarayonining jadallashuvi o’z navbatida havo, suv va tuproqning ifloslanishi kabi muammolarni keltirib chiqarmoqda. SHu bilan birga hozirgi vaqtda shaharlar kishilar ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko’rsatuvchi shovqun markazlari bo’lib kelmoqda. Yer sharidagi eng shoaqin shahr Rio-de Janeyro bo’lib, uning o’rtacha shovqin darajasi 85 dB ga teng. SHovqin asab tizimi, eshituv a’zolari va yurak faoliyatining buzilishiga sabab bo’luvchi asosiy manba sifatida bugungi kunda katta shaharlarda keskin muammolarga sababchi bo’lmoqda.
Urbanizatsiya jarayonining rivojlanishi, shaharlarning yiriklashuvi, aglomeratsiya, konurbatsiya va megolopolislarning vujudga kelishi, ishlab chiqarishning yuqori darajada mujassamlashuvi va bashqa hayotiy jarayonlarning faollashuvi bunday muhitda kishilarning yashashlari uchun juda katta noqulayliklar tug’diradi.