1-mavzu: sotsial geografiyaning ob’ekti va predmeti reja

10-MAVZU: SOTSIAL GEOGRAFIYA VA EKOLOGIYA
Reja:

1. 
   «Ijtimoiy ekologiya»fanining predmeti. Ijtimoiy ekologiya fanining shakllanishi va rivojlanishi. Ijtimoiy ekologiya fanining boshka fanlar bilan aloqasi.
   
2. 
   Ijtimoiy ekologiyaning tadkikot doirasi Jamiyatning tabiat bilan uzaro munosbatlari rivojlanishi va ijtimoiy-ekologik muammolarning paydo bo’lishi.
   
3. 
   Inson ekologiyasida mintaqaviy daraja kursatkichlari va ularning asosiy yunalishlari. Mintaqaviy ijtimoiy ekologik muammolar va ularga taьsir etuvchi omillar.
   
4. 
   Markaziy Osiyoning orografik tuzilishi va uning ijtimoiy ekologik vaziyatga ta’siri.
   
5. 
   Markaziy Osiyoning transchegaraviy ekologik muamolari
   

«Ijtimoiy ekologiya» fanining predmeti. Jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlarini ilmiy anglash, insonni ijtimoiy fenomen sifatida ko’rsatish uning taraqqiyotini to’g’ri belgilash imkoniyatini beradi. Jamiyat a’zolari o’zaro munosabatlar jarayonida yaratgan ijtimoiy va ruhiy muhitlar ta’siri ijtimoiy-ekologik ekotizim deyiladi. Ushbu ilm tarmog’i kaysi ob’ektiv borliqni va uning kaysi jabxasini o’rganishni, bundan maqsadi nima ekanligini hamda shu sohada doimo xukm suruvchi qonuniyatlar jamiyat manfaatlariga qanday xizmat qilishini anglashga ko’maklashadi.
Odamzot bioijtimoiy mavjudot bo’lganligi tufayli uning biologik mohiyati bilan bir katorda ijtimoiy va ruhiy mohiyatini saqlab qolish zarur. CHunki biosferaning tarkibiy qismi bo’lgan, tirik mavjudotlarning oliy shakli hisoblangan inson bir paytning o’zida xam tabiiy muhitda, xam ijtimoiy va ruhiy muhitlarda yashaydi. SHu boisdan u biologik ijtimoiy va ruxshunoslik qonuniyatlari buyicha rivojlanib boradi xamda ularning doimiy o’zaro ta’siri ostida bo’ladi.
Har bir davlatning ichki va tashqi siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy faoliyati natijasida yuzaga kelayotgan insonlar xayot-mamotining ijtimoiy muhiti «makroijtimoiy muhit» deyiladi. «Ijtimoiy ekologiya» tabiat, ijtimoiy va texnika fanlarining eng muxim qarashlarini umumlashtirgan va yaxlit holda uyg’unlashtirgan fandir.
«Ijtimoiy ekologiya» nisbatan yangi fan bo’lib, uni izohlashda bir fikrlilik yuq xatto ko’pincha ijtimoiy fanlar tizimida bu fanning o’rni tug’risida tortishuvlar mavjud. O’rganadigan narsani aniqlash uchun, «Ijtimoiy ekologiya» ijtimoiy fanlar orasida yuq degan nuqtai-nazarni soqit kilib, uning fan sifatida paydo bo’lish va rasmiylashish jarayonini ko’zdan kechirish zarur. Aslida, «Ijtimoiy ekologiya»ning paydo bo’lishi va rivojlanishi «Sotsiologiya»ning atrof-muhit muammolariga, ya’ni inson ekologiyasiga ijtimoiy nuqtai-nazardan yondashishga qiziqish ortib borayotganini ko’rsatadi. Darxaqiqat oldin «Inson ekologiyasi», keyin esa, «Ijtimoiy ekologiya»ning paydo bo’lishi ham shundan dalolat.
«Ijtimoiy ekologiya» har xil va hatto qarama-qarshi izohlarga asoslangani sababli uzoq vaqt shahar sotsiologiyasi, urbanizatsiyasi sifatida mavjud bo’ladi. U haqdagi tushuncha, uning nusxasi va nazariyasi makon-ijtimoiy tuzulma va jarayonni, ayniqsa, aholi ko’payib ketgan katta shaharlar doirasida, umumiy tushuntirish xamda izohlashning timsoli misoli sifatidagi vazifani bajarib kelmokda.Tabiat inson uchun yagona makon, u odamni turli oziq-ovqat mahsulotlari, kiyim-kechak uy-joy va boshqa zaruriy buyumlar bilan ta’minlaydi.