1-mavzu. Pedagogik mahoratning nazariy asoslari hamda uning pedagog faoliyatida tutgan o‘rni va ahamiyati

1. Avtoritar uslub. 
2. Demokratik uslub. 
3. Liberal uslub. 
1. Avtoritar uslub.
- Uzi yakka xolda gurux faoliyatini yunalishini belgilaydi.
- Uzi kursatma-buyruk beradi.
- Javobgarlikni uz buyniga oladi.
- Suzsiz buysunishni da’vo etadi.
- Kattik intizomni talab etadi.
- Aytilgan narsani tulik bajarilishini talab etadi.
- Gap kaytarganni, gap urgatganni yoktirmaydi. Aytgan tashakkuri xam buyrukday chikadi. 
Suzlari kattik va kupol. Biron bir masalani tushuntirmaydi, lekin talab etadi.
- Mulokotga kirishishning asosiy shakllari: buyruk, kursatma berish, kullanma bilan ishlash, 
xayfsan e’lon kilish.
- Muomalada kupol, dagal, duk-pupisali majbur etish, kurkitish, chuchitish orkali kirishadi.
- Avtoritar uslubning ijobiy tomoni favkulodda vaziyatlar ishlatilishi (yonginda, suv 
toshkinida)
- Munosabatni bu uslubda boshkarilishi atrofdagilar uchun kiyin yoki ogir ahvol.
2. Demokratik uslub 
- Jamoa fikriga tayanib ish olib boradi.
- Jamoa fikrini, tashabbusini ma’kullaydi, rivojlantiradi, boshkalar fikriga xurmat bilan 
karaydi.
- Boshkalar fikrini uziniki kilib oladi.
- Mulokotga kirishishning asosiy shakllari: iltimos, maslaxat berish, samimiy muomala.
3. Liberal uslub. 
- Tashabbussiz jamoa ishiga aralashmaydi, xamma masalalarni yuzaki karab chikadi. Uzining 
fikri yuk, javobgarlikdan uzini chetlatadi. Ish natijasi bilan kizikmaydi.
- Talabalarga e’tiborsizlik bilan, begam karaydi.

---

13 
- Uz ishiga sovukkonlik bilan karaydi.
Ilmiy pedagogik adabiyotlarda quyidagi munosabat turlari kursatilgan: 
- xamkorlikdagi munosabat- ustun orkali munosabat 
- dustona munosabat 
- nosamimiy munosabat 
- oralikdagi munosabat- bekorchi munosabat 
- kurkuv orkali munosabat 
- dialog va monolog 
Inson uzini kurshab olgan olam bilan uzaro birgalikdagi xarakati, odamlar urtasidagi 
ijtimoiy xayoti va ishlab chikarish faoliyati jarayonida topadigan munosabatlar tizimida yuz 
beradi. Kishilar ish jarayonida tabiat bilangina emas, balki bir birlariga xam uzaro ta’sir 
kursatadilar. 
Pedagogik mulokot - bu pedagogning kulay psixologik muxitni yaratishga xaratilgan 
talabalar bilan kasbiy muomalasidir. Notugri pedagogik mulokat kurkuv, ishonchsizlpk 
tugdiradi va dikkat, xotpra, imkoniyat, ishchanlik kobiliyatini pasaytiradi. Pedagogning 
talabalar bilan muomilasi unga engillik. kuvonch olib kelishi, faoliyatida xarakatga undashi 
kerak. Pedagog va talaba muomilasida xar bir marsa xurmat va talabchanlikka asoslanishi 
lozim. Pedagogik mulokat sotsial - psixologik jarayon sifatida quyidagi funksiyalar bilan -
xarakterlanadi: shaxsni bilishi, axborot almashishi, faoliyatni tashkil ztpsh va ma’naviy 
muxitni yaratish kabilar. 
Pedagogik mahoratga pedagogik bilimlar bilan bir katorda pedagogik texnika 
soxasidagi malaka xam kiradi. Ular tarbiyaga ozrok kuch sarflab, Kynpok natijalarga erishish 
imkonini beradi. Xar bir moxir pedagog shaxsni shakllantirish bilan boglik bulgan, mazkur 
masalalarni xal kilishi lozim. Pedagogdan kuch - gayratni, kat’iyatni, tirishkoklikni, 
tadqiqotlar olib borishga intilishini, yangi vaziyatga, yangi jamoaga kirish kobiliyatini, 
samimiyatni, tutrilik va xalollikni, utkir akl -idrokni, bir vositani boshkasi bilan tekshirib 
kurish malakasini talab kilinadi. Pedagogik mahorat uziga talabalar xakidagi, ta’lim tarbiya 
jarayonini tashkil etish va uning mazmuni, metodlari xakidagi keng bilimlarni kamrab oladi. 
Bu bilimlar umumiy pedagogik madaniyatni tashkil etadi. Pedagog bu madaniyatni 
egallamasa, xech vakt chinakam usta bula olmaydi. Zamonaviy pedagogga birgina umumiy 
madaniyatining uzi kifoya kilmaydi. U talabalarni kuzatish, ularning usishidagi muxim 
narsalarni jamiyatda vujudga kelgan, asosiy ijtimoiy goyalar bilan takkoslash, ularni 
rivojlantirish yullari va usullarini aniklash, turli vositalar tarbiyaviy ta’sir kursatish 
usullarining uzaro bir biriga utishi dialektikasini chukur taxlil. k,ilish, pedagogik izlanishlar va 
yutuklarni ilmiy jixatdan bir sistemaga solish malakalariga ega buladi. 
Pedagogik malaka bilim va kunikmalar faoliyatning ma’lum turini egallab olish, yaxshi 
bajara olish kobiliyatidir. Pedagog faoliyatiga oid bunday malakalarga kuyidagilar kiradi.