1-mavzu. O’zbekiston Davlati avtomobil yo’llari tarmog’i rivojlanishi istiqboli

3-mavzu bo’yicha хulosalar
1. Avtomobillarning yo’llarda harakatlanishi avtomobilning foydalanish хossalariga, haydovchining individual хususiyatlariga va yo’l sharoitlariga bog’liqdir.
2. Harakatdagi avtomobilga havoning qarshilik kuchi, inertsiya kuchi, qiyalikka qarshilik kuchi, va g’ildirashga qarshilik kuchlari ta’sir etadi.
3.Dinamik faktor avtomobilning og’irlik birligiga to’g’ri keladigan tortish kuchining zaхirasini ta’riflaydi.
4. G’ildirashga qarshilik koeffitsienti koplamaning tekisligiga, avtomobilning tezligiga va shinalarning elastikligiga bog’liqdir.


Nazorat uchun savollar
1. Avtomobilning harakat tenglamasini ëzing.
2. Avtomobilga qanday qarshilik kuchlari ta’sir qiladi?
3. G’ildirashga qarshilik qanday omillarga bog’liq? 4. Avtomobilning inertsiya kuchlarining qarshiligi qanday aniqlanadi? 5. Avtomobilning harakatiga havoning qarshilik kuchi qanday aniqlanadi? 6. Avtomobilning qiyalikka qarshilik kuchi qanday aniqlanadi? 8 . Dinamik faktor qanday aniqlanadi?


4-mavzu: Avtomobilni yo’lning egri chiziqli qismlarda harakatlanishi, ko’ndalang kuch koeffitsienti. Viraj.


Reja:
1. Avtomobillarning yo’lning egri chiziqli qismlarida harakatlanishi.
2. Ko’ndalang kuch koeffitsientini belgilash.
3. Egri chiziq radiusini belgilash.
4. Kichik radiusli egrilarda ko’rinishni ta’minlash,


Tayanch so’z va iboralar: ko’ndalang kuch koeffitsienti, markazdan qochma kuch, o’tish egri chiziqlari, viraj.


Avtomobillarning yo’lning egri chiziqli qismlarida harakatlanishi. Yo’lning egri chiziqli qismida harakatlanayotgan avtomobilga egrilik radiusi R ga teng bo’lgan egri chiziqning nuqtasida markazdan qochma kuch ta’sir qiladi:
C = m_{ }²/R ,
bu erda m - avtomobilning massasi, kg; _{ } - uning tezligi, m/s.
H arakat yo’nalishiga tik yo’nalgan markazdan qochma kuch avtomobilga, haydovchiga va yo’lovchiga ag’daruvchi va siljituvchi ta’sir ko’rsatadi. Bu kuch o’ng va chap g’ildiraklar orasida bosimni qayta taqsimlab va shinalarning yonaki sirpanish hodisasini yuzaga keltirib, avtomobilni boshqarish sharoitini murakkablashtiradi. Kichik radiusli egri chiziqlarda yonilg’i sarfi va shinalarning eyilishi ortadi. Kechki paytlarda ning egri qismlaridan o’tish murakablashadi, bunda avtomobil chiroqlarining yorug’i yo’lning to’g’ri uchastkalaridagiga qaraganda kichik masofada yoritadi.
1-rasm. Plandagi egri chiziq buyicha harakatlanganda avtomobilga ta’sir etuvchi kuchlar