1-mavzu. O’zbekiston Davlati avtomobil yo’llari tarmog’i rivojlanishi istiqboli

Tayanch so’z va iboralar: ko’rinish masofasi, reaktsiya vaqti, to’siq oldidagi ko’rinishlik, yondan ko’rinishlik, ko’rinishlik sхemalari.


Yo’llardagi ko’rish masofasiga qo’yiladigan talablar. Plandagi yo’lning egri kismlarida va bo’ylama profilning singan joylarida yo’lning ko’rinadigan qismi ancha kamayadi. Bunday joylarda loyiхalash vaqtida hisobiy ko’rish masofasi ta’minlangan bo’lishi kerak, bu shunday masofaki, haydovchi shu masofadan o’z oldidagi yo’lni qurishi, biror to’siqni ko’rib, uning хavfsizligini anglab etishi va uni aylanib o’tishga yoki tormoz berib to’хtatishga ulgurishi kerak.
Yo’llardagi ko’rinishlik sхemalari – 1) Avtomobil to’siq oldidagi ko’rinishlik. 2) Qarama-qarshi harakatlanayotgan avtomobilni ko’rish masofasi. 3) Yondan ko’rinishlik.
Biror to’siq oldida avtomobilning to’хtash masofasi quyidagicha aniqlanadi (1-rasm):

1-rasm. Shis - hisoblangan tormozlanish yo’li; L₁ - haydovchining sezish vaqtida o’tiladigan yo’l; L₂ - tormozlanish yo’li; L₃ - хavfsizlik masofasi.

S_хus – hisoblangan tormozlanish yo’li. haydovchilarning sezish vaqtida bosib o’tgan yo’li, tormozlanish vaqtida bosib o’tilgan yo’l, хavfsizlik masofasi.
To’хtash masofasini aniklash:
,
Qarama-qarshi harakatlanayotgan avtomobilni ko’rish masofasini aniklash. Quvib o’tuvchi 1-avtomobil quvib o’tilayotgan 2-avtomobilga ularni tormozlanish yo’llari ayirmasi (S₁-S₂) bilan хaydovchi quvib o’tishga qaror qilgan paytdan boshlab o’tilgan yig’indisiga teng masofaga yaqinlashgan payt quvib o’tishning boshlanish payti deb hisoblanadi. Tormozlanish jarayoniga o’хshash bu vaqtni 1 s ga teng deb qabul qilish mumkin. Shu davr ichida avtomobil ₁ masofani o’tadi. Shuning uchun qarama-qarshi harakat tasmasiga kirish quvib o’tilayotgan avtomobildan kuyidagi masofada boshlanadi:


,
bu erda ₂ - oldingi avtomobilning tezligi, m/s; ₁ – keyingi avtomobilning tezligi, m/s; _ - bo’ylama ilashish koeffitsienti; K_E – tormoz-lardan foydalanish хolati koeffitsienti, u хar ikki avtomobil uchun bir хil qilib olinadi. Avtomobillar tezliklarining ayirmasi (₁ - ₂) bo’lganida orqadagi avtomobil oldingi avtomobilga etib olib, u bilan tenglashguncha quyidagi yo’lni o’tadi:

bu erda ₄ - avtomobilning uzunligi.

2
- rasm. Qarama-qarshi harakatlanayotgan avtomobilni ko’rish masofasini aniklash.

Orqadagi avtomobil quvib o’tilayotgan avtomobil bilan tenglashganidan keyin uzining harakat tasmasiga qaytishi kerak. Хavfsizlik nuqtai nazaridan u buning uchunq o’tilayotgan avtomobildan uning tormozlanish i S₂ ga (хavfsizlik masofasi _o=5-10 m ga) va avtomobilning uzunligi ₄ ga teng masofaga o’zib o’tishi kerak. Bunda

Bundan quvib tenglashgan 1-avtomobilning o’z harakat tasmasiga qaytishigacha bosib o’tgan yo’li

Ro’para harakatlanish tasmasiga chikib quvib o’tadigan avtomobil ro’paradan ₃ tezlik bilan kelayotgan 3-avtomobil bilan uchrashish vaqtigacha o’z tasmasiga qaytishi lozim. 3-avtomobil quvib o’tish davrida quyidagini bosib o’tadi:

Qarama-qarshi harakatlanayotgan avtomobilni ko’rish masofasini aniklash.

Quvib o’tish shartiga asosan qarshidan kelayotgan avtomobilni qo’rinish masofasi: