1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Исталган вақтда кўчмас мулкнинг максимал қиймати бозорнинг жорий ҳолати 
билан аниқланадиган кўчмас мулкдан энг самарали фойдаланишга жавоб 
беради. 
Баҳолаш амалиётида кўчмас мулкдан энг самарали фойдаланишга жавоб берадиган 
максимал қиймат фундаментал катталик бўлиб, у кўчмас мулкдан фойдаланиш 
характерини таҳлил қилишга ва тегишли бозор қийматини аниқлашга имкон беради.
Кўчмас мулк объектининг максимал бозор қийматини аниқлаш учун бозорнинг 
жорий ҳолатини таҳлил қилиш ва ундан энг яхши, энг самарали фойдаланишни 
аниқлаш лозим. Бундай тадбирлар мажмуи 
энг яхши ва энг самарали фойдаланиш 
таҳлили (highest and best use analysis)
деб аталади. 
Энг яхши ва энг самарали фойдаланиш – бу ер майдонидан оқилона, иложи 
борича самарали ва қонуний фойдаланиш, жисмонан иложи бўлса, юридик 
жиҳатдан йўл қўйилганидек молиявий жиҳатдан амалга оширилса, энг катта 
иқтисодий самарадорликни ва ернинг энг катта қийматини таъминлайди. 
Таҳлил тадбири энг яхши ва энг самарали фойдаланишнинг икки хил вариантини 
кўриб чиқишни назарда тутади: 
а) бўш ер участкаси сифатида; 
б) мавжуд яхшиланишларга эга ер участкаси сифатида. 
Мисол учун, агар, баҳолаш объекти савдо корхоналари зонасида жойлашган бўлса, 
ер участкасидан бўш майдон сифатида максимал қиймат олишнинг энг эҳтимолли 
варианти ундан савдо мақсадларида фойдаланиш бўлади. Аммо талаб даражаси етарли 
бўлса, ер участкасидан мавжуд яхшиланишларга эга майдон сифатида максимал 
қиймат олишнинг энг эҳтимолли варианти ундан турар жой мақсадларида фойдаланиш 
бўлади. 
Яхшиланишларга эга бўлган мулк қиймати бўш майдон қийматидан каттароқ 
бўлса, ундан яхшиланишларга эга майдон сифатида фойдаланиш энг яхши ва энг 

---

самарали вариант бўлади. Бўш майдон қиймати яхшиланишларга эга майдон