1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

2
; 
S
бин
.
– 
бино майдони, м
2
; 
N
- 
1 м
2
 
ернинг бозор нархи; 
К
– 
бино (иншоот) ва иш турларига нисбатан йириклашган 
смета меъёрлари. 

---

 
(10.2) ва (10.3) ни (10.4) га қўйиб қуйидагига эга бўламиз: 
V= (S
ер
 х N) + (S
бин
 х К),
(10.4) 
 
Бу формула умумий кўринишда келтирилган. У баҳолаш учун зарур бўлган 
ахборот даражасини ҳисобга олмайди: объектнинг (иншоотнинг) жойлашиши, уни 
қуриш мураккаблиги, тури, архитектура услуби, йиғилган эскириши ва ҳ.к. 
Харажатли ёндашувнинг асосий фарқ қилувчи томони шундаки, уни исталган 
шароитда ва кўчмас мулк объекти ҳаёт циклининг исталган даврида, ҳам ўтмишда, 
ҳам янги қурилиш шароитида ҳам қўллаш мумкин, бу эса мулк эгасига ўз мулкини 
самарали режалаштириш ва бошқаришига имкон беради. 
Яна шуни таъкидлаш лозимки, харажатли ёндашув асосида олинган баҳолаш 
натижалари ҳам сотувчи, ҳам харидор учун бир хил аҳамиятга эга. Харидор ҳеч 
қайси объект учун ўзининг истеъмол хусусиятлари бўйича ўхшаш бўлган бошқа 
объектга нисбатан кўпроқ пул тўламайди. Бундан ташқари харажатли ёндашув 
ноаниқлик омиллари ва бозор конъюнктураси таъсиридан энг яхши ҳимояланган 
усул ҳисобланади.
Харажатли ёндашув билан ҳисобланадиган баҳолаш объектининг қиймати ер 
участкасига бўлган эгалик ҳуқуқлари ва қайта тиклаш қиймати ёки йиғилган 
эскиришини чиқариб ташлаган ҳолда тадбиркорнинг даромадини ўз ичига оладиган 
яхшиланишларни ўрнини эгаллаш қийматидан иборат бўлади.
Баҳолаш объекти таркибига кирадиган ер участкасига бўлган мулкчилик 
ҳуқуқининг қийматини аниқлашда ушбу ер участкаси уни энг самарали ишлатишни 

---

назарда тутган ҳолда эркин (яхшиланишсиз) деб қаралади. Харажатли ёндашувни 
қўллаш ҳоллари 10.1 жадвалда келтирилган.