1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Кўчмас мулкнинг иқтисодий ҳаёти муддати
(10.1-расм)
14
– 
объект даромад 
манбаи сифатида ишлатилиши мумкин бўлган давр вақтини белгилайди. Объектни 
яхшилаш мақсадида амалга ошиилаётган харажатлар объект қийматини оширишдан 
тўхтаганда (яъни, қилинган харажат у келтирадиган дароматдан кам бўлганда) 
иқтисодий ҳаёт муддати тугайди. Иқтисодий ҳаёт муддатини баҳолаш учун бозор 
қиймати бўйича сотилган аналог биноларнинг типик иқтисодий ҳаёт муддатларини 
ўрганиб чиқиш лозим. 
Иқтисодий ҳаёт муддати қуйидаги бир қатор омиллар таъсирида шаклланади: 

жисмоний омиллар: қурилиш ишлари сифати, объектнинг қўлланиш соҳаси, 
иқлим шароитларини ҳисобга олувчи бинонинг жисмоний қисмларининг эскириш 
тезлиги; 

функционал омиллар: қурилиш ва энерготежамкор технологияларнинг 
замонавийлаштирилиш тезлиги, архитектуравий талабларнинг ўзгариши, қурилиш 
лойиҳаларининг самарадорлиги; 
14
Баҳолаш амалиётида, шунингдек, “иқтисодий хизмат муддати” атамасидан ҳам фойдаланилади, у 
бинонинг алоҳида қисмлари (том ёпма, ора ёпмалар ва бинонинг бошқа конструктив элементлари ва 
муҳандислик жиҳозлари) учун қўлланилади. 

---


ташқи ёки иқтисодий омиллар: талаб ва таклифнинг қисқа ҳамда узоқ 
муддатли динамикаси, регион ва аниқ ҳудуднинг ҳаёт муддати, молиялаштириш 
шартлари. 
Жисмоний ҳаётнинг фойдали муддати
- кўчмас мулк объектининг бузиб 
ташлангунгача яроқли ҳолда мавжуд бўлишининг реал давридир. У меъёрий 
ҳужжатлар билан аниқланади. Кўчмас мулк объектларининг жисмоний ва 
иқтисодий ҳаёт муддатлари объектив характерга эга, уни бошқариш мумкин, аммо 
ундан вос кечиб бўлмайди. 
Бинонинг элементларини икки турга бўлиш мумкин: 
хизмат муддати узоқ элементлар
- яхшилашнинг хизмат муддати билан тенг 
бўлган муддатга эга яхшилаш элементлари (пойдеворлар, деворлар, ер ости 
коммуникациялари ва ҳ.к.);