1-мавзу. “Макро ва микроиқтисодиёт” фанининг предмети ва мазмуни Режа

 

---

Ёпиқ ва очиқ иқтисодиёт тушунчаси 
Ҳар бир мамлакат халқаро иқтисодий алоқаларга киришади. Бу 
жараѐнда бошқа давлатлар билан товарлар, хизматлар, ахборотлар, капитал 
ва ишчи кучларини ўзаро айирбошлайди. Мамлакат иқтисодиѐтининг 
очиқлик даражаси бундай алоқаларнинг ривожланиш кўламига қараб 
аниқланади. 
Очиқ иқтисодиёт бу шундай иқтисодиѐтки, унда мамлакатнинг барча 
фуқаролари халқаро товар ва капитал бозорида олди-бердиларни 
чекланмаган ҳолда амалга оширишлари мумкин. Бироқ, шундай мамлакатлар 
ҳам борки, улар ўз қобиғига ўралиб қолган. Масалан, собиқ СССР иккинчи 
жаҳон урушига қадар шундай ҳолатда эди.
Халқаро савдода иштирок этмайдиган иқтисодиѐт ёпиқ иқтисодиёт 
деб аталади. Таъкидлаш лозимки, ҳозирги даврда бундай иқтисодиѐтга эга 
давлат мавжуд эмас. Аммо, макроиқтисодий таҳлил ва истиқболни 
белгилашда фойдаланиладиган моделларда шартли тарзда бундай 
мавҳумликларга йўл қўйилади. Ёпиқ иқтисодиѐт моделида товарлар, 
хизматлар ва капитал оқимлари миллий чегаралардан ташқарига чиқмайди 
ҳамда унда асосий макроиқтисодий айният қуйидаги кўринишга эга бўлади: 
У=С + I + G 
бунда: У - миллий маҳсулот, даромад;
С - уй хўжаликларининг ўз мамлакатидаги маҳсулотларни харид 
қилишга сарфланган истеъмол харажатлари; 
I - шу мамлакат ишлаб чиқарувчиларининг ўз мамлакати инвестиция 
товарларига харажатлари; 
G - давлат томонидан ўз мамлакати товар ва хизматларини харид 
қилиш.
Очиқ иқтисодиѐтда мамлакатлар ўртасида ўзаро алоқалар мавжуд ва у 
миллий иқтисодиѐтда товарлар ва даромад ҳаракатида намоѐн бўлади. 
Асосий иқтисодий тенгликка қўшимча кўрсаткич киритилса, у қуйидаги 
кўринишни олади.
У = С + I + G + X
n
 
бунда: X
n
- хорижликларнинг шу мамлакат ичкарисида ишлаб чиқарган 
товар ва хизматларга қилган харажатлари билан хорижда ишлаб чиқарилган 
товар ва хизматларга ички харажатлар ўртасидаги, лўндароқ айтганда 
экспорт ва импорт ўртасидаги фарқ. Иқтисодий адабиѐтларда бу кўрсаткич 
соф экспорт деб юритилади.