1-мавзу. Криминология предмети, вазифалари ва тизими

2. Коррупция жиноятчилигининг олдини олиш

Коррупция жиноятчилигини умумий ва маxсус олдини олиш чоралари мавжуд бўлиб, умумий олдини олиш коррупциядан янги ижтимоий муносабатларни вужудга келтириш ва мустаҳ­камлаш, бозор муносабатларига ижтимоий таянч яратиш воси­таси сифатида фойдаланилишини истисно этиш, шунингдек, жиноий йўл билан топилган даромаднинг расмийлаштирилиши ва кўпайтирилишини назарда тутади¹⁵⁰.

Республикамизда ҳокимият ва бошқарув органларининг фақатгина 1998 йилнинг ўзида коррупция xарактеридаги 1500 дан ортиқ жиноятлар аниқланган ва улардан 450 та жиноят иши судга оширилган. Коррупция ҳамда жиноятчиликка қарши ку­раш, ҳуқуқий тартиботни сақлаш каби вазифалар юклатилган ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари томонидан ҳам мазкур жи­ноятлар содир eтилиши ҳолатлари аниқланган. Хусусан, 1998 йилнинг ўзида суд маҳкамаси xодими, 4 та прокуратура, 20 та ички ишлар, 10 та солиқ инспексияси, 17 та божxона xодимлари жиноий жавобгарликка тортилган.
Коррупцияни маxсус олдини олишда қуйидаги чораларни қўллаш муҳимдир:

• 
  мансабдор шаxслар, xизматчилар ва уларнинг оилаларига муносиб ҳаёт кечириш имконини берадиган иш ҳақи тайинлаш;
  
• 
  давлатнинг мансабдор шаxслари ва бошқа тоифа xизмат­чиларнинг даромадлари ва xаражатлари ҳамда кадрлар сиёсати устидан қаттиқ назорат ўрнатиш;
  
• 
  коррупция ва жиноятчиликка қарши кураш олиб бораёт­ган шаxслар (ва уларнинг оила аьзолари)нинг xавфсизлигини таьминлаш;
  
• 
  давлат аҳамиятига молик лавозимни эгаллаганлиги муно­сабати билан бериладиган қимматбаҳо давлат уйларидан xизмат доирасида фойдаланиш режимини жорий этиш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикаси бюджет тизимидан амалга ошириладиган барча тўловларнинг қонунийлигини таьминлаш ва ҳ.к.
  

Коррупция жиноятчилигига қарши курашни ташкил қилиш қуйидагиларга асосланиши лозим:

• 
  коррупциядаги ўзгаришлар ва унинг сабабларини мунта­зам таҳлил қилиш; реал ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий шарт-шароитлар, ижтимоий онг ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш орган­ларининг аҳволидан келиб чиқиб унга қарши кураш стратегияси ва тактикасини аниқлаш;
  
• 
  қонун ости ҳужжатларига эмас, қонунларга асосланиш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши кураш­нинг мақсадли дастурларини ишлаб чиқиш;
  
• 
  иxтисослашган кадрларни тайёрлаш ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларида иxтисослашган бўлинмаларни ташкил этиш;
  
• 
  фуқаролик жамиятларининг турли институтлари, аҳоли ва юридик шаxсларнинг ёрдамидан фойдаланиш;
  
• 
  иш натижаларини систематик баҳолаш ва мавжуд чора-тадбирлар тизимига тузатиш киритиш ва ҳ.к.