|
O`zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti
1945-yil 24-Oila kodeksitabr dunyoning 48 davlati rahbarlari o’rtasida amalda nufuzli tashkilot Birlashgan Millatlar Tashkiloti tuzildi. Bu tashkilotning asosiy maqsadi, mamalakatlar o’rtasida do’stona aloqalarni o’rnatish. Dunyodagi xalqlarning huquqlarini himoya qilish va boshqa mamlakatlararo bunyodkor g’oyalarni amalga oshirishdir. 1948-yil 10-dekabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan Inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasi qabul qilindi. Mazkur deklaratsiyani qabul qilish orqali dunyodagi barcha xalqlar, millatlar va ularning huquqlarini kafolatlash hamda himoya qilish kabi umumbashariy qadriyat bo’lgan Millatlararo totuvlik g’oyasi ilgari surildi. Hozirda ko’plab mamlakatlarning asosiy qonuni bo’lgan Konstititsiyaga nazar solar ekanmiz, bu qadriyat o’z ifodasini topganini ko’ramiz. Inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasining 2-moddasida har bir inson irqi, tanasining rangi, jinsi, tili, dini, siyosiy Oila kodeksi boshqa e’tiqodlaridan, millati Oila kodeksii ijtimoiy kelib chiqishi, mol-mulki, tabaqasi yOila kodeksii boshqa holatidan qat’iy nazar ushbu Deklaratsiyada e’lon qilingan barcha huquq va barcha erkinliklariga ega bo’lishi zarurligi belgilab qo’yilgan.
Bundan tashqari, inson mansub bo’lgan mamlakat Oila kodeksii hududining siyosiy, huquqiy Oila kodeksi xalqaro maqomidan, ushbu hudud mustaqilligi, vasiyligi o’zini-o’zi idora qila olishi Oila kodeksii boshqacha tarzda cheklanganligidan qat’iy nazar hech qanday kamsitish bo’lmasligi kerakligi ham ta’kidlangan.
1991-yil O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach birinchi navbatda davlat o’z suverenitetini saqlashni, fuqarolarning huquqlarini ta’minlashni asosiy burchlaridan biri deb bildi. Buni 1992-yil 8-dekabr O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qabul qilinishi barobarida ko’rishimiz mumkin. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining birinchi bo’limi,1-bobi davlat suvereniteti, deb nomlangan bo’lib, bobning 1-moddasida shunday deyilgan : ”O’zbekiston Respublikasi “ va ”O’zbekiston” degan nomlari bir ma’noni anglatadi. Mustaqil O’zbekiston o’z fuqarolariga, o’z Konstitutsiyasiga, o’z qurolli kuchlariga va milliy xavfsizlik xizmatiga , pul birligi kabi davlat suverenitetini ifodalovchi asosiy elementlariga ega.
Jahonning rivojlangan AQSH, Buyuk Britaniya, Germoniya va boshqa mamakatlari kabi O’zbekiston ham ko’p millatli davlat. Yurtimizda bu muborak zaminni o’z vatani deb biladi. Millatlararo totuvlik muayyan jamiyatda yashab, yagona maqsad yo’lida mehnat qilayotgan turli millat va elat vakillari ahilligining ma’naviy asosini mustahkamlaydi., shu hududdagi tinchlik va barqarorlik hamda taraqqiyotning kafolati bo’lib xizmat qiladi. Tarixga nazar solsak har bir xalq o’z erki, sha’ni, qadr-qimmati uchun kurashganining guvohi bo’lamiz. Huquqiy demOila kodeksiratik davlat qurish har bir xalqning azaliy orzusidir. Aytishlaricha, Pifagorning shogirdi Ksenofildan bir kishi “Nima qilsam o’g’limni yaxshi tarbiyalagan bo’laman deb so’raganida, o’g’lingni qonun ustuvor mamlakatda tug’ilishiga harakat qil”, deb javob bergan ekan. Haqiqatdan ham Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov aytganlaridek “Islohotlar islohotlar uchun emas , islohotlar inson manfaatlari uchun xizmat qilishi kerak. Qolaversa, qaysi mamlakatda qonun va adolat ustun bo’lsa, o’sha yurtning farzandlari haqiqiy komil inson bo’lib voyaga yetadi. Buning isboti sifatida istiqlolimizning ilk yillaridanoq insonparvarlik, demOila kodeksiratik, huquqiy davlatning asosiy qonuni bo’lgan Konstitutsiya qabul qilindi. Konstitutsiyani ko’zdan kechirar ekanmiz uning har bir bandida inson qadr-qimmati oliy qadriyat ekanligiga guvoh bo’lamiz. Aynan Birinchi Prezidentimiz sa’y-harakatlari bilan Konstitutsiyamizda “Inson va uning qadr-qimmati” degan ulug’ tushuncha markaziy o’ringa qo’yildi. Muhtaram Islom Abdug’aniyevich Karimov Konstitutsiya loyihasi bo’yicha 1992-yil 8-dekabrda , Oliy Majlisning tarixiy sessiyasida so’zlagan nutqida quyidagi fikrni alohida ta’kidlagan edilar: “Biz so’nggi yetmish yil mobaynida davlatga qaramlik va sig’inish holatida yashadik. Mamlakatning, undagi barcha boyliklarning , mulkning egasi davlat, deb hisoblab keldik. Ana shu masalada ham Konstitutsiyada tub burilish yasalgan. Ya’ni, Asosiy qonunimizga “davlat, uning idoralari va mansabdor shaxslari jamiyat va fuqarolar oldida mas’uldirlar ”, degan modda kiritilgan. Endilikda inson, uning hayoti, ozodligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa ajralmas huquq va erkinliklari muqaddas sanalib, ular davlat tomonidan kakolatlanadi ”. Birinchi Prezidentimizning ana shu fikrlari u kishining davlat, jamiyat va inson hayoti bilan bog’liq har bir masalaga naqadar teran yondashganidan, shu asosda Konstitutsiyamizda eng murakkab savollarga ham javob topish mumkin ekanidan dalolat beradi.
Konstitutsiya davlatning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy sohalaridagi ustuvor maqsad va vazifalari, jamiyat rivojlanishining strategik yo’nalishlari, boshqaruvning adolatli va demOila kodeksiratik tamoyillari, inson huquq va erkinliklari kafolatlari, ma’naviy qadriyatlarimiz asoslarini mustahkamlab berdi. Konstitutsiyadagi demOila kodeksiratik tamoyillardan biri sifatida mamlakatimida har bir insonning huquq va erkinliklari muqaddas deb e’lon qilinib, davlat himoyasiga olindi. Qolaversa , davlatning bu borada fuqarolarning oldida mas’ul ekanligi, ularning munosib hayot kechirishlari uchun barcha zarur shart-sharoitlarni yaratib bermog’i qat’iy belgilab berildi. O’zbekiston Konstitutsiyasining qabul qilinishi davlat tizimini yangilash, uni xalqaro huquqiy talablarga mos tarzda rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko’rsatdi. Konstitutsiyaviy normalarni amaliyotda tadbiq etish yuzasidan saylov, siyosiy partiyalar, nodavlat va diniy tashkilotlar faoliyatini takomillashtitishga hamda inson huquqlariga qaratilgan bir qator qonunlar qabul qilindi. Amalga oshirilayotgan islohatlardan ko’zlangan maqsad, xalqimizning milliy o’zligini anglash hamda tarixiy tajribalar asosida demOila kodeksiratik prinsiplarni rivojlantirishdan iboratdir.
Har qanday davlatning obro’- e’tibori uning konstitutsiyasi hisoblanadi. Zero, davlatni davlat, millatni millat sifatida dunyoga tanitadigan asosiy qonundir. Shu ma’noda xalqimizning irodasini, ruhiyatini, ijtimoiy ongi va madaniyatini ifoda etgan asosiy qonunimizni o’rganish , targ’ib etish va unga qat’iy rioya etish har bir fuqaroning muqaddas burchi hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlaganidek: “Xalqimizning huquqiy madanyatini yuksaltirish davlat siyosati darajasiga ko’tarilishi lozim, zero, mustaqillik so’zining zamirida ham katta, ulug’ huquqqa ega bo’lish degan tushuncha yotadi.”
Davlat fuqarolarning Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlangan huquqlari va erkinliklarini ta’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
