1-mavzu: Kirish. Immunologiya fani maqsadi va vazifalari, usullari va rivojlanish tarixi

Fanning (predmetning) maqsadi inson organizmi immun tizimi tuzilishi hamda 
immun reaktsiyasi (javobi) mexanizmlari bilan talabalarni yaqindan tanishtirishdir. 
Fanning maqsadi: immun javobining (reaktsiyasining, javob immunitetining) 
mexanizmlarini tahlil qilish va tushuntirib berish; kasbiy faoliyatda immun tizimi omillari 
haqidagi va immun tizimining buzilishlari haqidagi bilimlardan foydalanish; infektsion va 
noinfektsion kasalliklar tarqalishining oldini olish bo’yicha profilaktik chora-tadbirlarni 
olib borish. 
Mutaxassis – biolog tirik tabiatni himoya qilish va o’rganish, xo’jalik hamda tibbiy 
maqsadlarda biologik tizimlardan foydalanish bo’yicha faoliyatni amalga oshiradi. 
Pedagog biologning kasbiy kompetentsiyalari: zamonaviy informatsion (axborot) ta’limi 
texnologiyalaridan foydalangan holda yangi bilimlarni o’zlashtirish; immunologiya sohasidagi 
zamonaviy yutuqlarni bilish; turli xil organizmlarning immun reaktsiyalariga javob beruvchi 
jarayonlar haqida va organlar tizimlaridagi immunitetning shakllanishi haqidagi tasavvurlarga 
ega bo’lish; immun tizimining ho’jayra va gumoral qobig’i (halqasi) holati, tadqiqodlari 
metodlari haqidagi tasavvurlarga ega bo’lish. 
1.
 
Immunologiya fani va vazifalari. 
Immunologiya 
– bu yod (begona, o’zga) moddalarni topish hamda ularni yo’q qilishga 
qaratilgan immun tizimini tashkil qiladigan molekula va hujayralar hamda organlar haqidagi 
fandir. 
Immunologiya 
immun 
tizimining 
tarkibini 
va 
funktsiyasini, 
uning 
kasallik 
qo’zg’atuvchilarga reaktsiyasini (javob ta’sirini) immun javobining oqibatlarini va ularga ta’sir 
usullarini o’rganadi. 
Lotincha «immunitas» so’zi «kasallikdan qutilish» degan ma’noni anglatib, mazkur atama 
1869-yildagi frantsuz nashriyotida mustahkamlab qo’yilgan. 
Immunologiyaning rivojlanib borishiga ko’ra immunitetni infektsion mikroorganizmlardan 
himoyalash usuli tarzida an’anaviy tushunish o’zgarib bormoqda. Hozirgi kunda himoyaning 
immun tizimlari muayyan organizm, qaysidir yod organizm, hoh bu tana hujayralarining 
mutatsion o’zgargan bakteriyalari, to’qima va organli transplantlari yoki immunogen 
xususiyatlarga ega bo’lgan sodda kimyoviy to’qimalar, hoh viruslar bo’lsin – antigen nuqtai 
nazardagi material bilan to’qnash kelganda har doim ham ishlab ketadi. Boshqacha qilib 
aytganda, 
immunitet
, tabiatiga ko’ra ham ekzogen, ham endogen bo’lgan barcha turdagi antigen 
– yod moddalardan organizmning himoya usulidir; shu kabi himoyaning biologik mohiyati – tur 
zotlarining individual hayoti davomida genetik bir butunligini ta’minlash. Immunitetni bu tarzda 
talqin etishda u irsiy materialni avloddan avlodga uzatish uchun zaruriy shart-sharoit – 

---

ontogenezning barqaror bo’lishida asosiy omillardan biri bo’lishi aniq bo’lib qoladi. 
Immunologiyada tadqiqodlarning asosiy predmeti organizmning antegen munosabatdagi 
barcha begona (yod) to’qimalarga o’ziga xos immun javobining shakllanish (hosil bo’lish) 
mexanizmlarini bilish sanaladi. 
«Immunologiya» fani zamonaviy immunologiya nazariy asoslarining sistematik talqinini 
o’z ichiga olib, fiziologiya hamda tibbiyotning ko’plab dolzarb mavzularini (muammolarini) 
o’zida aks ettiradi. Immunologiya qishloq xo’jaligi, tibbiyot hamda fundamental biologiya 
rivojiga katta hissa qo’shgan biologiyaning eng yirik sohasi sanaladi. 
Antigenlar hamda antitelalar haqida, noinfektsion immunologiyadagi: T hamda V 
tizimlarning, limfotsitlar roli va ularning immun reaktsiyasidagi 
javobi, 
allergik 
reaktsiyalarning har xil 
turlari, 
immunologik 
tolerantlik, 
transplantatsion 
immunologiya, immunogenetika va boshqalarning yutuqlari haqidagi eng zamonaviy 
ma’lumotlar keltirib o’tilgan. 
Immun tizimining tarkibiy 
qismi, 
ho’jayra 
(hujayrali) va gumoral immunitet funktsiyalari, ularning o’zga xos bo’lmagan himoyaning 
omillari bilan aloqalari (bog’liqliklari) xarakteristikasi keltirib o’tilgan. Undan tashqari, qarish, 
o’smalar 
(shishlar) 
immunologiyasining 
immunodefitsitlari 
(immun 
taqsilligi),
autoimmun buzilishlari 
(kasallanishlari) 
bo’yicha asosiy 
holatlar 
shuningdek infektsion immunitet va boshqalar haqidagi ma’lumotlar keltirib o’tiladi. 
Immunologiya – inson organizmining genetik hujayra gomeostazini nazorat qiluvchi tizimlar 
strukturasini hamda funktsiyasini o’rganuvchi fandir. Immunologiya tadqiqodlarining asosiy 
predmeti organizmning barcha turdagi yod to’qimalarga antigen munosabatdagi o’ziga xos 
immun javobining hosil bo’lish mexanizmlarini anglash 
(tushunib olish) sanaladi. 
Predmetning (fanning) maqsadi talabalarni inson organizmi immun tizimining tuzilishi 
hamda immun javobining mexanizmlari bilan yaqindan, chuqurroq tanishtirishdir 
Predmetning (fanning) vazifalari: 
1.
Immun javobining mexanizmlarini tahlil qilish hamda tushuntirib berish; 
2.
Kasbiy faoliyatda immun himoyasi omillari va immun tizimining 
buzilishlari haqidagi bilimlardan foydalanish; 
3.
Infektsion (yuqumli) hamda noinfektsion (yuqumli bo’lmagan) kasalliklarning 
tarqalishini oldini olish bo’yicha profilaktik choralarni olib borish.