1-mavzu: Kirish. Immunologiya fani maqsadi va vazifalari, usullari va rivojlanish tarixi

tabiiy o’ziga xos bo’lmagan qarshilik ko’rsata olish 
mexanizmlari mavjud. Ularga organizmning tashqi agentlar: tashqi qoplamalar (teri, shilliq 
qavatlar), mexanik (to’qimalarni eshitish, shilliq qavat bezlari va kipriklar harakati, aksirish, 
yutal), fizik mexanizmlar (qarshiliklar), kimyoviy moddalar (xlorid, sut, yog’ kislotalarining, 
qator fermentlar, ayniqsa lizotsim – muramidazlarning bateritsidli ta’sirlari) kiradi. 
Alohida turga tegishli bo’lgan kasallikni yuqtirmaslik (konstitutsional immunitet) 
– bu 
mazkur turning moddalar almashinuvi jarayoni bilan genetik jihatdan shartli bo’lgan 
organizmning o’ziga xos bo’lmagan qarshilik ko’rsatish variantidir. U asosan qo’zg’atuvchilar 
uchun zaruriy bo’lgan sharoitlarni mavjud emasligi bilan bog’liqdir. Masalan, havonlar ayrim 
turdagi insonlarda uchraydigan kasalliklar bilan kasallanmaydi (masalan, sifilis (zaxm), so’zak, 
dizenteriya) va aksincha, odamlar itlar o’latini yuqtirmaydi. 
Kasallik yuqtirmaslikning ushbu varianti haqiqiy immnitet sanalmaydi, negaki u 
immunitet tizim orqali amalga oshmaydi. 
O’ziga xos bo’lmagan (betakror, o’xshashi bo’lmagan) kasallikni yuqtirmaslik holatidan 
immunitetning o’ziga xos bo’lmagan tabiiy omillarini yoki tabiiy tug’ma immunitetni 
(
innatenaturalimmunity
) farqlab olish lozim. Ular hujayra hamda gumoral omillarni (faktorlarni) 
o’z ichiga oladi. 
Gumoral omillar orasida eng muhimlari tabiiy, avvalgi antitelalar sanaladi. Bunday 
antitelalar oldiniga organizmda ko’plab bakteriya hamda viruslarga qarshi uncha ko’p bo’lmagan 
miqdorda to’plangan bo’ladi. 
Immunitetning o’ziga xos bo’lmagan gumoral faktorlari bo’lib komplement tizimi, S-
reaktiv oqsil, lizotsim fermenti, interferonlar, tsitokinlar va boshqalar xizmat qiladi. Hujayra 
faktorlari (omillari) – bu o’z faolligini barcha to’qimalarda, 

---

g’ovaklarda namoyon etadigan fagotsitlar (monotsitlar, makrofaglar, polimorf yadroli 
leykotsitlar) bo’lib, shilliq qavat yuzasiga chiqishi va u yerda himoya vazifasini bajarishlari 
mumkin.