1-mavzu: kasb psixologiyasining predmeti reja

Mulohaza va natijalar interpretatsiyasi kuzatuv tsiklini yakunlaydi.
Eksperimental kuzatuvlarda faraz tasdiqlanadi yoki rad etiladi. Kuzatuvchi o’z
mulohazalarini bildiradi va nihoyat u o’z xulosasini tahlil qiladi.
Bu kuzatuvning oxirgi bosqichi hisoblanadi; qo’lyozma, risola, monografiya,
ilmiy jurnal redaktsiyasiga xat tayyorlanadi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki,
eksperimental kuzatuv aniq sxema orqali o’tkaziladi. Uni o’tkazishning asosiy
bosqichi; muammoning tuzilishi va farazni ko’tarib chiqarish, metodikaning
tuzilishi, apparatura tanlash, sinaluvchilarni tanlash, o’zgarishlarni nazorat qilish
rejasi, eksperiment o’tkazish, natijalarni qayta ishlash va tahlil qilish, ilmiy
hisobotga tayyorgarlik. Shundan so’ng kuzatuv yakun topgan hisoblanadi. Ilmiy
faraz tasdiqlandimi yoki rad etildimi, natija jamoa fikriga tashlanadi. Kuzatish
metodining asosiy afzalligi shundan iboratki, kuzatish tabiiy sharoitda o’tkaziladi,
kuzatish kuzatilayotgan shaxslarning odatdagi xulq-atvorlarini o’zgartirmaydi.
Eksperimentga tayyorgarlik.
Kuzatuvchi eksperimentga xona va jihozlarni tayyorlash. Eng asosiy
bosqich va yo’riqnoma bilan tanishtirish. Sinaluvchilarga yo’riqnoma va motivni
etkazish, yo’riqnoma o’z ichiga motivni olishi kerak. Sinaluvchi eksperiment jarayonida qanday imkoniyatlarga ega bo’lishini bilishi kerak. Eksperiment boshida sinaluvchilarni qobiliyati, sinaluvchi sifatida ishtirok etishi xohishiga qarab aniqlanadi.
Kuzatishni bitta odam ustida ham va bir guruh shaxslar ustida ham olib borish
mumkin. Bu metod bolalar bog’chasi guruhlaridagi yoki maktab sinfidagi bolalarni
o’rganish uchun qulaydir. Kuzatish metodining kamchiligi uning anchagina mehnat talab qilishidir. Tadqiqotchi psixologni xulq-atvorning istalgan qiyofada emas, balki konkret tadqiqot vazifalari bilan bog’liq holda namoyon bo’lishigina qiziqtiradi. Shuning uchun kuzatiluvchi shaxs xususiyatlari va psixik holatlarining o’ziga kerakli tarzda namoyon bo’lishini kutib turishi kerak. Bundan tashqari, psixik xususiyatlarning yakka holda namoyon bo’lishini kuzatish va qayd qilish etarli emas. Tadqikotchi u yoki bu xususiyatlarning xarakterligiga, tipikligiga ishonch hosil qilishi kerak. Bundan tashqari eksperimental psixologiyada quyidagi
metodlardan foydalanish mumkin.