1-mavzu: Jismoniy madaniyat va sport bilan shug’ullanuvchilarning funksional holatining tavsifini aniqlash usullari va vositalari Reja

Rozental sinamasini o’tkazish uslubi va uni baholash. Bu sinamada spirometr yordamida o’pkaning tiriklik sig’imini 15 sekunddan oralatib, 5 marta o’lchanadi. Nafas olish tizimining suyak muskul to’qimalariga yuklama berib, O’TS ni oshib borishi yoki kamayib ketishini baholaymiz. Tekshiriluvchida 1 minut davomida ketma-ket 5 marta o’pkaning tiriklik sig’imi spirometr asbobi yordamida aniqlanadi.
Baholash: CHiniqqan sportchida o’pkaning tiriklik sig’imi ko’rsatgichi birinchi martaga nisbatan 2-3-4-5-nchi martaga qarab oshib boradi. Har bir ko’rsatgich jadvalga yoziladi.
Sog’lom sport bilan shug’ullanmaydigan kishilarda va sportchilarda O’TS galdan galga oshib bordi yoki o’zgarishsiz qoladi. O’ta zo’riqish va zo’riqishda, nafas olish va qon aylanish tizimi kasalliklarida O’TS ko’rsatkichi kamayib boradi. Sportchilarda bu holat nafas muskullarining charchashini yoki markaziy nerv tizimininig funksional holatini susayishini ko’rsatadi.
SHafranovskiy sinamasini o’tkazish uslubi va uni baholash. Bu sinama jismoniy yuklamadan avval va undan so’ng O’TSni aniqlash bo’lgani uchun dinamik spirometriya deb ham nomlanadi.
O’tkazish uslubi: 1.Tekshiriluvchida tinch holatda o’pkaning tiriklik sig’imi aniqlanadi (jadvalga yoziladi).
2. So’ngra yigitlar 3 minut (qiz va ayollar 2 minut) davomida har bir minutda 180 qadam tezlikda bir joyida yuguradi.
3. YUgurish to’xtashi bilanoq o’pkaning tiriklik sig’imi aniqlanadi (jadvalga yoziladi).
Baholash: a) CHiniqqan sportchida o’pkaning tiriklik sig’imi, yugurgandan keyin, yugurishdan oldingidek bo’ladi, ya’ni o’zgarmaydi, yoki ozroq (200-300 ml ga) kamayadi. Bu kamayish, 3 minut dam olgandan keyin asliga qaytadi; b)CHiniqmagan, zo’riqqan quvvatsizlangan odamda o’pkaning tiriklik sig’imi yugurgandan keyin, yugurishdan oldingi ko’rsatkichga nisbatan 500-700 ml ga kamayadi. Bu kamayish 3 minut dam olgandan keyin, tinch holatdagi ko’rsatgichga qaytmaydi. Sog’lomlarda va chiniqqan sportchilarda O’TS ko’rsatkichi o’zgarmaydi yoki ozgina oshishi kuzatiladi. Kasal va chiniqmagan kishilarda hansirashpaydo bo’lib, O’TS ko’rsatkichi kamayadi. Bu sinamani quyidagicha baholaymiz: O’TS ko’rsatkichi kamaysa- qoniqarsiz, o’zgarmasa qoniqarli, ko’paysa- yaxshi hisoblanadi.