1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Volterning davlat va boshqaruv haqidagi qarashlari: Volter feodal jamiyatni isloh qilish tarafdori bo’lib, davlat boshqaruvida mutlaq monarxiyani afzal ko’rgan. Agar monarx ma’rifatli bo’lsa, bu — jamiyat uchun foydalidir, shunda mutlaq monarxiya boshqaruvi ma’rifatli hisoblanadi. hukmdor ega bo’lishi lozim bo’lgan fazilatlar faqatgina uning ma’rifatli bo’lishi bilan cheklanmasligi kerak.
Jamiyatni adolatli boshqarish uchun hukmdor o’z tabaqalarining istaklarini to’g’ri anglab etishi va marhamatli bo’lishi lozim. Volter boshqaruvda cherkov sudlarini tugatish, tabaqalar imtiyozlarini bekor qilish, odil sudlovni amalga oshirish va ushbu jarayonda advokatlar ishtirokini ta’minlash lozimligini ta’kidlaydi.
Volterning jamiyatda huquq ustuvorligi tarafdori ekanligini u Angliya huquqiy tizimiga bergan ta’rifidan ham ko’rishimiz mumkin. U Angliya qonunlarini eng yaxshi qonunlar deb hisoblaydi hamda ularda odil sudlovning amalga oshirilishi, zo’ravonlikning yo’qligi, mansabdor shaxslarning fuqaro erkinligini buzganliklari uchun javobgarligi, har bir shaxsning o’z fikrini og’zaki va yozma holda ifoda eta olish huquqi belgilab berilganini ta’kidlaydi.
Klod-Anri Gelvetsiy (1725-1771) Gelvetsiy tabiiy huquq nazariyasiga «ijtimoiy manfaat» tushunchasini kiritdi. Keyinchalik bu tushuncha ijobiy huquq yaratishning asosiy belgisi va prinsipiga aylanib qoldi. Umumiy manfaat odamlar harakatlarining baholash mezoniga aylandi. Ibtidoiy tartibsizlik holatida, deydi Gelvetsiy, yaxshilik nima, yomonlik nimaligini ajratish mumkin emas edi, odamlar har biri o’zining shaxsiy maqsadlarini ko’zlar edilar. Uning o’rniga kelgan jamiyatning yangi holatida umumiy manfaat vujudga keladi. Umumiy manfaat odamlar harakatlarining jamiyat uchun foydali, zararli yoki befarqligiga qarab fazilatlik, yaramas yoki ijozat etilgan harakatlar deb baholash imkonini berdi. Manfaat inson hatti-harakatlarining o’lchovi bo’lib qoldi. Xususiy va ijtimoiy manfaat munosabatlari huquqiy munosabat bo’lib qoldi. Gelvetsiy fikricha, xalq tasavvurlaridagi ibtidoiy yovvoyilikni qonun chiqarish yo’li bilan o’zgartirish mumkin. «Fel-atvorlar islohotini qonunlar islohotlaridan boshlash kerak». Odamlarning yomon qilmishlari qonunlarning mukammal bo’lmaganligining oqibatidir, deydi u.