1-Mavzu. Geografik axborot tizimining tarifi

8-Mavzu. GATning boshqa fanlar va texngiyalar bilan aloqadorligi

GAT asosiy ilm va texnologiyalarga tayanadi va bunday soha fanlari bilan yaqin

aloqada boiadi, jumladan: geografíya, kartografiya, aerokosmik metodlar, geodeziya, fotogrammetriya, informatika, matematika, statistika va boshqalar
Geografíya:
- GAT asosida geografíya tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy hodisalar, ulaming kelib chiqishi, o‘zaro bog‘liqligi va yer yuzida tarqalishi mohiyatini tushuntiradi; uzoq muddatli fazoviy tahlil tajribasiga asoslanib, ulami tadqiq qilish metodlarini amalga oshirish imkonini yaratadi; har qanday tadqiqot va qarashlarga ( i AT fazoviy yondashish kerakligini ta’kidlaydi;
Kartografiya:
- hozirgi vaqtda GATga kiritilayotgan asosiy manbalar - xaritalar va tasvirlanadigan asosiy ma’lumotlar ham xaritalarda bo‘lib hisoblanadi;
- kompyuter grafíkasi esa kartografik manbalami raqamli bayon etishga o‘z usullarini taqdim etadi;
- kartografiya GATdan foydalanish mobaynida ixtiyoriy kartografik
mahsulotlami yaratish uchun kuchli vosita va juda katta hajmdagi qurilmalarga ega bo‘ladi.
Masofadan turib zondlash:
— samolyot yoki boshqa vosiíalardan olingan siiratlar GAT uchun asosiy geografik ma’lumotlar manbai bo‘lib hisoblanadi;

• 
  masofadan turib olingan zondlash materiallari deshiirovka qilingach, GATning boshqa turdagi maTumotlari qatlamlari bilan
  
• 
  osongina birlashtiriladi;
  

— suratlar orqali tahlil ishlarini GATning o‘ta murakkab analitik funksiyalari yordamida bajariladi.
Geodeziya:
- Yerda olib borilgan plan olish natijasidan yuqori aniqlikdagi topograflk xarita, u asosida esa ko‘piab mavzuli xaritalami tuzish imkoni yaratiladi;
- Yerning va boshqa planetalaming shakli va olchamlari haqida sifatli malumotlar olishni, yer yuzasidagi tayanch nuqtalarni aniqlash metodlarini ishlab chiqishni, yerlardan foydalanishda ekin turlari chegaralarini aniq belgilashni ta’minlaydi;

— qishloq xo'jalik yerlarining holatini va ulardan foydalanish xarita va píanlami GPS va elektron taxeometrlami qo‘llash asosida tuzish metodlari va usiublari o‘rganiladi.

Fotogrammetriya:
- yer yuzasida joylashgan obyektlaming o‘m ini, o‘lchamini va shaklini aniqlash metodlarini fotografik tasvirlar orqali ishlab chiqadi, bular esa aero va kosmik fotosuratlami qayta ishlash texnologik jarayonining asosiy qismi boiib hisoblanadi.
Infomiatika:
- avtomatik loyihalashda, maTumotlami kiritish, tasvirlash va uzatishda, u asosida esa uch oTchamli obyektlarni hosil qilishda alohida ahamiyat kasb etadi;
- kompyuter grafíkasida erisxilgan yutuqlar grafíkli obyektlarni qayta ishlashda, namoyish etishda, ayniqsa nashr qilish vositaíarida keng ishlatilmoqda;
— ma’lumotlar bazasini boshqarish tizim i (SU BD ) — maTumotlami raqamli ko‘rsatishda, katta hajmli axborotlarni
tizimini o‘rganishda va qayta ishlashda, ularga murojaat qilishda, Nuqlashda va yangilashda yetarli darajada usullar bilan ta’minlamoqda;
Matematika va statistika:
- GAT matematikaning turli sohalarida - geometriya, shakllar va maiumotlar bazasi nazariyasi, bosbqarishni optimallashtirish, statistika va boshqarish tizimlarini loyihalashda,fazoviy maiumotlami tahlil qilishda va modellashtirishda keng qolanilmoqda.
Hozirda GAT Yer yuzasining millionlab tadqiqotchilariga xizmat qilayotgan soha hisoblanadi. Ular GATni turli sohalarda qoilamoqdalar — global muammolami o‘rganishda (xududlaming illoslanishi, qishloq xo‘jaligini qayta tashkii etish, tabiiy ofatlami 0‘rganish va h.k.) va arnaliy masalalarni yyechishda (punktlar orasidagi masofalami aniqlashda, yangi aholi punktlarini optimal joylashtirishda, elektr enyergiyasi va neft va gaz tarmoqlarini
o‘tkazishda, mahaliy boshqarish tashkilotlarining yer munosabatlari masalalarini yechishda va h.k.)