1-mavzu. Falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja

Falsafaning asosiy funksiyalari. 
Falsafa u yoki bu muammolarni hal qilar, 
qonunlar, muayyan tamoyillarni ta’riflar yoki gipotezalar, g’oyalar va nazariyalarni 
ilgari surar ekan, ayni vaqtda (ba’zan shu tariqa) har xil funksiyalarni bajaradi. 
Falsafaning muhim funksiyalaridan dunyoqarashni shakllantirish, bilish, 
metodologik, integrativ, madaniy, aksiologik, axloqiy va tarbiyaviy funksiyalarni 
qayd etish mumkin. Ularning barchasi bir-biri bilan uzviy bog’liqdir. Bu 
funksiyalarning roli va ahamiyati falsafaning amal qilish sohasi, u hal qilayotgan 
vazifalar darajasi va xususiyati bilan belgilanadi.
Dunyoqarashni shakllantirish funksiyasi.
Falsafaning, dunyoqarashni 
shakllantirish funksiyasi, insonning dunyoga munosabati, uning o’z-o’zini va 
o’zini qurshagan borliqni tushunishi, shuningdek turli voqyealar, hodisalarni va o’z 
burchini qanday talqin qilishi avvalo va bevosita uning dunyoqarashiga bog’liq 
bo’ladi. Yuqorida ko’rsatib o’tilganidek, inson dunyoqarashida e’tiqodlar va 
bilimlar, tuyg’ular va emosiyalar, oqilonalik va irrasionallik, tajriba, intuisiya va 
hokazolar chambarchas bog’lanadi. Ayni shu sababli falsafasiz dunyoning yaxlit 
manzarasini yaratish mumkin emas, chunki «donolikni sevish» sanaladigan, 
«hamma 
narsaga 
aralashadigan» 
falsafagina 
dunyoqarashning 
o’zaro 
bog’lanmagan turli «parchalari»ni birlashtirib, shu tariqa odamlarning butun 
borliqqa nisbatan umumiy, izchil va mantiqan to’g’ri munosabatini yaratish 
imkonini beradi. Bunda falsafa ayrim ikir-chikirlar, ahamiyatsiz tafsilotlarni 
mavhumlashtiradi va umumiy aloqalarga, turli narsalar va hodisalar xossalarining 
birligiga e’tiborni qaratadi va shu tariqa o’zining bosh funksiyasi – dunyoqarashni 
shakllantirish funksiyasini bajaradi.
Falsafaning gnoseologik funksiyasi
tajribada sinash, tavsiflash yoki shak-
shubhasiz inkor etish mumkin bo’lmagan, ya’ni fan ochib berish, tadqiq etish va 
tahlil qilishga qodir bo’lmagan narsalar va hodisalarni oqilona yo’l bilan 
tushuntirishga harakat qilishdir. Falsafa u yoki bu mohiyati aniqlanmagan yoki 
kam o’rganilgan hodisalarni tushuntirishga nisbatan o’z yondashuvlari, 
nazariyalari va gipotezalarini taklif qilar ekan, ularni bilishga bo’lgan 
qondirilmagan qiziqish o’rnini ma’lum darajada to’ldiradi, shu tariqa mifologik va 
diniy fantaziyalarga kamroq o’rin qoldiradi. Falsafa gnoseologiyada hal qiladigan 
boshqa bir muhim vazifa «Haqiqat nima?», «Uning mezonlari qanday?», degan 
masalalar bilan bog’liq, zero har qanday bilish jarayoni oxir-oqibatda, u yoki bu 
tarzda haqiqatning tagiga yetishga qarab mo’ljal oladi, bu esa eng muhim 
masaladir.